Divertikulit nədir? Necə müalicə etməli?

Divertikulit, bağırsağın (kolon) infeksiya növüdür. Divertikuloz yoğun bağırsaqda divertikul adlanan kiçik kisəbənzər çıxıntılar əmələ gətirir və adətən bağırsaq divarının zəif nahiyələrində inkişaf edir.

Divertikulit bu divertikullardan biri və ya bir neçəsi iltihablandıqda və ya yoluxduqda baş verir. İltihablı divertikul müəyyən simptomlara səbəb olur və ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. 

Diaqnoz adətən həkimin fiziki müayinəsi, qan və görüntüləmə testləri ilə qoyulur. Müalicə xəstənin vəziyyətinin şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Yüngül hallar antibiotiklər və pəhriz dəyişiklikləri ilə idarə oluna bilsə də, ağır hallarda xəstəxanaya yerləşdirmə və bəzən cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.

Divertikulit riskini azaltmaq üçün liflə zəngin qidalar istehlak etmək, kifayət qədər su içmək və müntəzəm olaraq idman etmək kimi sağlam həyat tərzi vərdişlərini mənimsəmək tövsiyə olunur. Həkimin tövsiyələrinə əməl etmək və bağırsaq sağlamlığını mütəmadi olaraq izləmək də vacibdir.

Divertikulitin əlamətləri hansılardır?

Divertikulit yoğun bağırsaqda divertikul adlanan kisəyə bənzər çıxıntıların iltihablandığı və ya infeksiyaya yoluxduğu zaman baş verir. Divertikulitin ən bariz əlaməti qarın altındakı sol nahiyədə şiddətli ağrıdır. Bu ağrı kəskin və ya kramp kimi ola bilər. Bu ağrı ani, şiddətli və ya tədricən artan şəkildə hiss edilə bilər. İnfeksiya səbəbiylə bədəndə qızdırma, yorğunluq və zəiflik baş verə bilər. Bunlara əlavə olaraq ürəkbulanma, qusma, qəbizlik və ya ishal baş verə bilər. Nadir hallarda bağırsaq qanaxmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyətdə nəcisdə qan görünə bilər.

– Yanğı

– Yorğunluq

– Zəiflik

– İshal və ya qəbizlik

– Ürəkbulanma

– Qusma

– Şişkinlik 

– Bağırsaq qanaxmaları

– Nəcisdə qan

Simptomlar insandan insana fərqli olsa da, bu simptomlardan biri və ya bir neçəsi ilə qarşılaşırsınızsa, xüsusən də şiddətli qarın ağrınız varsa və ya nəcisinizdə qan görürüsünüzsə, həkim mütəxəssis ilə əlaqə saxlamalısınız.

Divertikulitin səbəbləri nələrdir?

Divertikullar bağırsaq divarının zəif nahiyələrində əmələ gələn kiçik, kisəbənzər çıxıntılardır. Divertikulitin əsas səbəbi bu divertikulların iltihablanması və ya yoluxmasıdır. Divertikulitin səbəbləri ilə əlaqəli bəzi amillər bunlardır:

• Divertikulitin əsas səbəbi divertikuloz deyilən bir xəstəliyin olmasıdır. Divertikuloz bağırsaq divarının zəif nahiyələrində divertikulların əmələ gəldiyi bir vəziyyətdir. 
• Aşağı lifli bir pəhriz.
• Yaşla bağırsaq divarının zəifləməsi 
• Ailə tarixi 
• Tez-tez qəbizlik və ya ishal yaşayan insanlarda bağırsaqdaxili təzyiqin artması
• Piylənmə
• Siqaret çəkmək

Divertikulitə necə diaqnoz qoymaq olar?

Divertikulitin diaqnozu üçün aşağıdakılar edilə bilər:

• Fiziki müayinə zamanı qarın nahiyəsi müayinə edilir və ağrının yeri və şiddəti haqqında məlumat alınır.
• Qan testləri iltihabın markerlərini (məsələn, C-reaktiv zülal və ya leykositlərin sayı) qiymətləndirmək üçün istifadə edilə bilər. 
• KT divertikulitin diaqnostikası üçün tez-tez istifadə olunan görüntüləmə üsuludur..
• Bəzi hallarda həkimlər kolonoskopiya edə bilərlər. Yoğun bağırsağı içəridən görmək üçün istifadə edilən müayinə üsuludur. 
• Nadir hallarda nəcisdə gizli qanın aşkarlanması və ya digər xüsusi testlər tələb oluna bilər.

Divertikulitin növləri

Divertikulit ümumiyyətlə simptomların şiddətinə görə təsnif edilir. Divertikulitin növləri bunlardır:

Yüngül divertikulit: Bu tip simptomlar adətən yüngül olur və xəstələrin həyat keyfiyyətinə böyük təsir göstərmir. Adətən antibiotiklər və pəhriz dəyişiklikləri ilə idarə olunur.

Orta divertikulit: Bu, simptomların daha qabarıq və narahatedici olduğu mərhələdir. Qızdırma, qarın ağrısı və iltihab əlamətləri meydana gəlir. Xəstələr tez-tez xəstəxanaya yerləşdirilə və venadaxili antibiotik terapiyası ala bilərlər.

Ağır divertikulit: Ağır divertikulit ağırlaşmalarla müşayiət olunan və ya təhdid edilən vəziyyətə aiddir (məsələn, abses və ya bağırsaq perforasiyası). Bu vəziyyət təcili tibbi yardım tələb edə bilər və xəstələr cərrahi müdaxiləyə məruz qala bilərlər.

Təkrarlanan Divertikulit: Bəzi insanlar divertikulitin residivlərinə meylli ola bilər. Birdən çox divertikulit epizodu olan xəstələrə “təkrarlanan divertikulit” deyilir. Bu, xəstəliyin idarə edilməsini daha mürəkkəb edə bilər.

Mürəkkəb divertikulit: Divertikulit ağırlaşdığı zaman “mürəkkəb divertikulit” adlanır. Bu ağırlaşmalara abses, irinli peritonit (bağırsağın iltihabı), fistula (bağırsaq və digər orqanlar arasında anormal açılış) və bağırsaq perforasiyası daxil ola bilər.

Yerinə görə ən çox yayılmış növlər bunlardır:

Sol yoğun bağırsağın divertikuliti: Bu tip divertikulit qarının sol alt nahiyəsində ağrı və simptomlarla özünü göstərir.

Sağ kolon divertikuliti: Daha nadir bir növdür və qarın sağ alt hissəsində simptomlara səbəb olur.

Divertikuliti necə müalicə etmək olar?

Divertikulitin müalicəsində istifadə olunan üsullar bunlardır:

• Yüngül və ya orta dərəcəli divertikulit hallarında həkimlər adətən ya ağızdan, ya da venadaxili olaraq antibiotik terapiyasına başlayırlar. Bu antibiotiklər iltihabı və infeksiyanı idarə etməyə kömək edir.

• Divertikulit tutmaları zamanı həkimlər tez-tez xəstələrə maye pəhriz və ya az lifli pəhriz tövsiyə edirlər. Bu, bağırsaqların istirahətinə kömək edir.

• Su qəbulu vacibdir, çünki bədən susuz olarsa, bağırsaqların düzgün işləməsi daha çətin olur.

• Divertikulitin orta və ya ağır hallarda xəstənin vəziyyətini yaxından izləmək və venadaxili (IV) antibiotiklərlə müalicə etmək üçün xəstəxanaya yerləşdirmə tələb oluna bilər.

• Ciddi ağırlaşmalarla müşayiət olunan və ya təkrarlanan divertikulit hallarında cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Bu əməliyyatlar divertikulit hücumlarının qarşısını almaq və ya müalicə etmək üçün xəstənin bağırsağının bir hissəsinin çıxarılmasını əhatə edə bilər. Əməliyyatın növü xəstənin xüsusi vəziyyətindən asılıdır.

Divertikulit əməliyyatı nə vaxt tələb olunur?

• Şiddətli yüksək hərarət, şiddətli qarın ağrısı, dərinin həssaslığı və ya absesi kimi şiddətli simptomlarla xarakterizə olunursa, 

• Xəstədə abses, irinli peritonit (bağırsağın iltihabı), fistula (bağırsaq və digər orqanlar arasında anormal açılış) və ya bağırsaq perforasiyası kimi ağırlaşmalar varsa,

• Təkrarlayan divertikulit tutmaları varsa və ənənvi müalicəyə baxmayaraq bu tutmalar davam edirsə, 

• Əgər xəstənin digər ciddi sağlamlıq problemləri varsa, bu, cərrahi müdaxilənin daha uyğun ola biləcəyini göstərə bilər.

Divertikulit pəhrizi nədir?

Bu xəstəliyin qarşısını almaq və ya simptomların təkrarlanmaması üçün uzunmüddətli pəhriz də tövsiyə oluna bilər. Divertikulit pəhrizinin bəzi əsas prinsipləri bunlardır:

• Tərkibində yüksək lif olan qidalar: Lifli qidalar bağırsaq hərəkətlərini tənzimləyir və nəcisin bağırsaqlarda hərəkətini asanlaşdırır. 
• Tam taxıl məhsulları (tam buğda çörəyi, yulaf ezmesi, qəhvəyi düyü),
• Təzə tərəvəz və meyvələr,
• Paxla, mərci və noxud kimi paxlalılar,
• Kifayət qədər maye İstifadəsi: Lif qəbulunu artırarkən kifayət qədər su içmək də vacibdir. Adekvat maye qəbulu nəcisin yumşaq və asan keçməsini dəstəkləyir.
• Az Yağlı və Az Qıcıqlandırıcı Qidalar: Həddindən artıq yağlı və ya ədviyyatlı qidalar bağırsaqları qıcıqlandıra və simptomları pisləşdirə bilər.
• Probiyotiklər: Bəzi insanlar probiotik əlavələrin (məsələn, qatıq və ya probiotik həblər) bağırsaq sağlamlığını dəstəkləyə biləcəyini görürlər. Bununla belə, probiyotiklərin istifadəsi barədə həkiminizlə danışmalısınız.
• Alkoqol və Kofeini məhdudlaşdırın: Alkoqol və kofein bağırsaqları qıcıqlandıra və simptomları artıra bilər. Buna görə də bu maddələrin istehlakını məhdudlaşdırmaq vacibdir.

Diverkulitin qarşısını almağın yolları hansılardır?

Divertikulit riskini azaltmaq və divertikulit hücumunun qarşısını almaq üçün aşağıdakı üsulları tətbiq edə bilərsiniz:

• Yüksək lifli pəhriz divertikulit riskini azalda bilər. 
• Kifayət qədər su içmək lifin bağırsaqlarda effektiv işləməsinə kömək edir. Gündə ən az 8 stəkan su içməyə çalışın.
• Həddindən artıq yağlı və ya ədviyyatlı qidalar bağırsaqları qıcıqlandıra bilər. Bu növ qidalardan çəkinin və ya məhdudlaşdırın.
• Daimi fiziki fəaliyyət bağırsaq hərəkətlərini tənzimləməyə və bağırsaq sağlamlığını dəstəkləməyə kömək edir. 
• Tualetə getmək ehtiyacınızı təxirə salmayın və lazımsız gərginlikdən qaçın. 
• Piylənmə divertikulit riskini artıra bilər. Sağlam çəki saxlamağa çalışın.
• Siqaret çəkmək də riski artıra bilər. 
• Stress bağırsaq hərəkətlərinə təsir edərək qəbizlik və ya ishala səbəb ola bilər. Stressi azaltmaq üçün meditasiya və ya yoqa ilə məşğul olun.
• Mütəmadi olaraq sağlamlığınızı yoxlamaq, divertikulit riskini izləmək və həkiminizin tövsiyələrinə əməl etmək vacibdir.