Endoskopik Ultrasonoqrafiya (EUS) həzm sistemini və ətrafdakı orqanları ətraflı şəkildə araşdıraraq erkən diaqnoz və müalicənin planlaşdırılmasında mühüm rol oynayır.
Qida borusu, mədə, mədəaltı vəzi və öd yolları kimi nahiyələrdə şişlərin təyin edilməsində istifadə edilən Endoskopik ultrasonoqrafiya (EUS), digər ultrasəs üsulları ilə müqayisədə daha aydın görüntülər verir. Bu yolla həkimlər şişlərin yerini, ölçüsünü və yayılmasını dəqiq müəyyən edə, lazım gəldikdə toxuma nümunələri götürərək xərçəng diaqnozunu təsdiqləyə bilirlər.
Təhlükəsiz bir prosedur olsa da, EUS zamanı bəzi nadir fəsadlar baş verə bilər, buna görə də xəstələrə prosedurdan əvvəl ətraflı məlumat verilir. EUS adətən ambulator olaraq həyata keçirilir və xəstələr eyni gün evə qayıda bilərlər.
Endoskopik ultrasonoqrafiya ilə edilən əməliyyatlar
Qida borusu, mədə xərçəngi, mədəaltı vəzi xərçəngi, kolon xərçəngi və öd yolları xərçənginin diaqnozunda istifadə edilən EUS, bu orqanların damar strukturlarının qiymətləndirilməsində də effektiv bir vasitədir. Digər ultrasəs üsulları ilə müqayisədə daha ətraflı təsvirlər təqdim edərək bu bölgələrdə xərçəngin erkən diaqnozu və müalicəsinin planlaşdırılmasını dəstəkləyir. Qabaqcıl görüntüləmə üsulları sayəsində həkimlər şişlərin yerini, ölçüsünü və yayılmasını daha dəqiq müəyyən edə bilir, beləliklə, xəstələr üçün ən uyğun müalicə üsulunu seçə bilirlər.
Endoskopik ultrasonoqrafiya ilə həyata keçirilən əməliyyatlar aşağıdakılardan ibarətdir:
- Toxuma zədələnməsinin qiymətləndirilməsi
- Xərçəngin mövcudluğunun və yayılmasının aşkarlanması
- Xərçəngin mərhələsinin müəyyən edilməsi
- Digər görüntüləmə texnologiyaları ilə aşkar edilən lezyonlar haqqında ətraflı məlumat
- Diaqnostik məqsədlər üçün maye və ya toxuma nümunəsinin götürülməsi
- Kistlərdən maye drenajı
- Hədəf bölgəyə müalicə tətbiqi
EUS görüntüləmə necə aparılır?
Endoskopik ultrasonoqrafiya (EUS), xəstənin eyni gün evə qayıda biləcəyi bir ambulator prosedurdur. Bu prosedur zamanı sedasyon (anesteziya) veriləcəyi üçün xəstənin sağ-salamat evə qayıtması üçün bir yoldaş lazımdır və bu şəxs günün qalan hissəsini xəstənin yanında qalmalıdır. Üst endoskopik ultrasonoqrafiya proseduru adətən təxminən 60 dəqiqə çəkir.
Üst EUS testi zamanı xəstə sol tərəfə çevrilib uzanır. Bir tibb işçisi əvvəlcə venadaxili sedativ dərman verməklə xəstəni rahatlaşdırır. Sonra boğaza keyidici dərman səpilir. Bu, endoskopun keçidini asanlaşdırmaq və xəstənin boğazda hər hansı bir narahatlıq hiss etməsinin qarşısını almaq üçündür.
Tibb işçisi xəstənin ağzına plastik bir ağızlıq qoyur. Bu, dişləri qoruyur və xəstənin endoskopa zərər verməsinin qarşısını alır. Daha sonra ultrasəs endoskopu onikibarmaq bağırsağa (nazik bağırsağın yuxarı hissəsi) çatmaq üçün ağzınızdan, yemək borunuzdan və mədədən keçir. Bu prosedur zamanı xəstənin heç bir ağrı hiss etməsi gözlənilmir və normal nəfəs ala bilir.
Həkim yuxarı həzm sistemini, ətrafdakı orqanları, kistləri və ya şişləri araşdırmaq üçün monitorda ultrasəs görüntülərinə baxır. Lazım gələrsə, ultrasəs görüntülərindən istifadə edərək, endoskopdan nazik bir iynə çıxır və toxuma və ya maye nümunəsi götürür.
Prosedur başa çatdıqdan sonra endoskop diqqətlə çıxarılır və anesteziya dayandırılır. Xəstə bərpa otağında yavaş-yavaş özünə gəlməyə başlayır. Bu proses zamanı tibb işçiləri xəstənin vəziyyətinə nəzarət edir və onun təhlükəsiz yuxudan oyanmasını təmin edir.
Yan təsirləri və fəsadları hansılardır?
Endoskopik ultrasəs (EUS) proseduru ümumiyyətlə təhlükəsiz bir prosedur hesab olunur. Bununla belə, hər hansı tibbi prosedur kimi, EUS bəzi potensial riskləri və ağırlaşmaları ehtiva edə bilər.
EUS testi zamanı anesteziyaya allergik reaksiya inkişaf riski var. Anesteziya ilə əlaqəli reaksiyalar yüngül dəri töküntülərindən ciddi tənəffüs problemlərinə qədər dəyişə bilər. Bu cür reaksiyalar nadir olsa da, səhiyyə qrupu tərəfindən yaxından izlənilir və lazımi ehtiyat tədbirləri görülür.
Həzm traktının və ya ətraf toxumaların zədələnməsi riski də var. Bu, endoskopdan keçərkən və ya biopsiya aparılarkən baş verə bilər. Bu cür zədə nadir hallarda ciddi qanaxmaya səbəb ola bilər. Endoskopun təsadüfən özofagus, mədə və ya bağırsağın divarını zədələməsi də mümkündür.
Ağciyər aspirasiyası yuxarı EUS-dan sonra ağızdan və ya mədədən mayelərin ağciyərlərə sızdığı vəziyyətdir. Bu, xüsusilə zəif udma refleksləri olan xəstələrdə baş verə bilər və ağciyərlərdə infeksiyaya səbəb ola bilər.
Üst EUS və iynə biopsiyasından sonra pankreatitin (mədəaltı vəzinin iltihabı) inkişaf riski də var. Bu, xüsusilə mədəaltı vəzinin yaxınlığında və ya içərisində biopsiya aparıldıqda baş verə bilər və şiddətli qarın ağrısına və digər simptomlara səbəb ola bilər.
Bağırsaq divarında yırtılma (perforasiya) riski də nadir olsa da mümkündür. Bağırsaq divarının yırtılması ciddi bir komplikasiyadır və tez təcili cərrahi müdaxilə tələb edir.
EUS proseduru ümumiyyətlə təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilir və bu risklər olduqca nadirdir. Səhiyyə komandası xəstənin təhlükəsizliyi üçün bütün tədbirləri görür və mümkün fəsadlar barədə xəstəni məlumatlandırır. Prosedurdan əvvəl və sonra diqqətli monitorinq və müvafiq hazırlıq bu riskləri minimuma endirməyə kömək edir.
Tez-tez verilən suallar
EUS hansı orqanların görüntülənməsi üçün istifadə olunur?
EUS həzm sistemini və mədə, bağırsaq, öd kisəsi, qaraciyər və mədəaltı vəzi kimi bitişik orqanların təsvirini çəkmək üçün istifadə olunur.
EUS hansı hallarda istifadə olunur?
EUS həzm sistemində və ona bitişik orqanlarda meydana gələn şişləri mərhələləşdirmək və səthin bir az altında yerləşən lezyonları yoxlamaq üçün istifadə olunur.
EUS hansı xərçəng növlərinin diaqnozunda istifadə olunur?
EUS özofagus xərçəngi, mədə xərçəngi, mədəaltı vəzi xərçəngi, kolon xərçəngi və öd kanalı xərçənginin diaqnozunda istifadə olunur.
EUS digər ultrasəs üsullarından nə ilə fərqlənir?
EUS, digər ultrasəs üsulları ilə müqayisədə daha ətraflı təsvirlər təqdim edir, beləliklə xərçəngin erkən diaqnozunu və müalicənin planlaşdırılmasını dəstəkləyir.
EUS proseduru nə qədər vaxt aparır?
EUS proseduru adətən 30-60 dəqiqə arasında davam edir, lakin bu müddət xəstənin vəziyyətinə və müayinə olunan bölgəyə görə dəyişə bilər.
EUS prosedurundan sonra bərpa prosesi necədir?
EUS prosedurundan sonra xəstələr adətən qısa müddət ərzində istirahət edirlər və əksər xəstələr eyni gündə normal fəaliyyətlərinə qayıda bilirlər. Həkiminiz sizə xüsusi göstərişlər verəcək.
