Udqunma çətinliyi və ya tibbi adı ilə disfagiya udmanın daha uzun sürdüyü və normaldan daha çox səy tələb etdiyi bir xəstəlikdir.
Xəstələr maye və ya bərk qidaları udmaqda çətinlik çəkə bilərlər. Paradoksal disfagiya adlanan udqunma çətinliyi tipində xəstə; bərk maddələri mayelərdən daha asan udur.
Bəzi insanlarda udma çətinliyi ağrı ilə müşayiət oluna bilər. Udqunmanın çətinləşdiyi bəzi hallarda udma qeyri-mümkün ola bilər.
Udqunma çətinliyi yaşayan insanlarda digər əlamətlər və simptomlar:
- Udqunma zamanı ağrı (odinofagiya)
- Udma qabiliyyətinin tam itirilməsi
- Yeməyin boğazda və ya döş sümüyünün arxasında ilişib qalması hissi
- Ağızda sulanma, sızma
- Udulmuş yeməyin regurgitasiyası
- Mədə yanması
- Mədə turşusu və ya qidanın boğaza axması
- Kilo itkisi
- Udqunma zamanı tıxanma və öskürək baş verə bilər
Udqunma çətinliyi niyə olur?
Udqunma eyni vaxtda və müəyyən bir ardıcıllıqla baş verən çoxsaylı hadisələri əhatə edən mürəkkəb bir prosesdir. Bu prosesdə hər hansı bir pozulma udqunma çətinliyinə səbəb ola bilər. Disfagiyanın səbəbləri əsasən iki qrupda araşdırılır.
Udqunmada çətinlik yaradan problemlər hansılardır?
Qida borusu disfagiyası: Özofagus disfagiyası zamanı xəstə udma prosesi başladıqdan sonra boğazda və döş sümüyü arxasında tıxanma hissi hiss edir. Özofagus disfagiyasının səbəbləri:
Axalaziya: Bu vəziyyətdə qidanın yemək borusundan mədəyə keçməsini idarə edən aşağı özofagus sfinkteri adlanan dairəvi əzələ strukturunda nasazlıq var. Normal şəraitdə qidanın mədəyə keçməsi üçün bu əzələ quruluşu istirahət etməlidir. Akalaziyada əzələ rahatlaya bilmir və qida mədəyə keçmək əvəzinə yenidən boğaza sızır.
Diffuz spazm: Bu pozğunluq udduqdan sonra yemək borusunda yüksək təzyiqə səbəb olur və özofagus əzələlərinin koordinasiyalı şəkildə yığılmasına mane olur. Xüsusən də yemək borusunun aşağı hissəsində olan əzələlər lazım olduğu kimi hərəkət edə bilmir və udma çətinləşir.
Özofagus darlığı: Özofagusun daralması (daralma) xüsusilə böyük yemək parçaları ilə tıxandıqda udma çətinliyinə səbəb ola bilər. Reflüks səbəbiylə şişlər və çapıqlar kimi vəziyyətlər yemək borusunun daralmasına səbəb ola bilər.
Udqunma çətinliyi diaqnozu və müalicəsi
Disfagiyanın əsas səbəbini tapmaq üçün istifadə edilə bilən bir çox müxtəlif diaqnostik üsullar var. Həkim xəstənin əlamətlərini və simptomlarını qiymətləndirərək mümkün diaqnozları müəyyən edir və diaqnozu təsdiqləmək üçün müxtəlif testlər aparır.
Diaqnozda ən çox istifadə edilən üsullardan biri də yuxarı mədə-bağırsaq traktının endoskopiyasıdır. Endoskopiya sayəsində yemək borusu görüntülənir və yemək borusunda hər hansı problem aşkarlanır. Endoskopiya zamanı şübhəli görünən lezyonlardan da biopsiya götürülə bilər.
Özofagus disfagiyasının müalicəsində bir çox müxtəlif üsullardan istifadə edilə bilər. Axalaziya və striktura kimi pozğunluqlarda; Endoskopiyadan istifadə edərək, həkim özofagusun daralmış sahəsinə bir balon daxil edir. Bu, müvafiq hissəni açır və udmağı asanlaşdırır.
Qida borusu xərçəngi və divertikul kimi hallarda cərrahi müalicə üsullarına üstünlük verilə bilər.
