Yağlı qaraciyər nədir?
Qaraciyər yağlanması, qaraciyərinizin içərisində zamanla qaraciyərin fəaliyyətinə təsir göstərə və qaraciyərin zədələnməsinə səbəb ola biləcək kifayət qədər yağ olduğunu bildirir. Həddindən çox spirtli içki qəbul edən insanlarda qaraciyər yağının miqdarı da artır, lakin bu, qaraciyər yağlanması xəstəliyindən fərqlidir.
Qaraciyər yağlanmasının növləri
Həkimlər yağlı qaraciyər xəstəliyini iki növə ayırırlar. Əgər qaraciyərinizdə yalnız piy varsa, lakin qaraciyər zədələnmirsə, bu xəstəliyə alkoqolsuz yağlı qaraciyər xəstəliyi deyilir. Qaraciyərinizdə yağ və iltihab əlamətləri, qaraciyər hüceyrələrinin zədələnməsi varsa, bu xəstəliyə alkaqoldan asılı olmayan steatohepatit deyilir.
Qaraciyər yağlanmasının simptomları
Yağlı qaraciyər xəstəliyi bəzən səssiz qaraciyər xəstəliyi adlanır. Bunun səbəbi xəstəliyin heç bir əlamət vermədən irəliləməsidir. Yağlı qaraciyəri olan insanların əksəriyyəti qaraciyər zədələnmədən, qaraciyərlərində yağla yaşayır.
Alkoqoldan asılı olmayan steatohepatitiniz varsa, bunun simptomları ollərlə inkşaf edə bilər. Xəstəliyin səbəb olduğu qaraciyər toxumasının zədələnməsi qaraciyərinizin qalıcı zədələnməsinə və sərtləşməsinə səbəb olarsa, buna siroz deyilir.
Yağlı qaraciyərin simptomları aşağıdakıları əhatə edə bilər:
- şiddətli yorğunluq hissi
- zəiflik
- çəki itirmək
- dərinin və ya gözlərin saralması
- Dəridə hörümçək kimi qan damarlarının görünməsi
- uzun müddət qaşınma
Siroza qədər irəliləyən alkoqoldan asılı olmayan steatohepatit qarın boşluğuna maye yığılması, daxili qanaxma, əzələ zəifliyi və qarışıqlıq kimi simptomlara səbəb ola bilər. Sirozu olan insanlar zamanla qaraciyər çatışmazlığı inkişaf edə bilər və qaraciyər transplantasiyasına ehtiyac duyurlar.
Qaraciyər yağlanması üçün risk faktorları
Yağlı qaraciyər xəstəliyinin dəqiq səbəbləri məlum deyil. Bununla belə, piylənmənin ən çox görülən səbəb olduğu düşünülür. Piylənmədən əziyyət çəkən insanların sayı artdıqca qaraciyər xəstəliyindən əziyyət çəkənlərin sayında da davamlı artım müşahidə olunur. Qaraciyər yağlanması uşaqlarda və gənclərdə müşahidə olunduğu kimi ən çox orta yaşlı insanlarda müşahidə olunur.
Risk faktorlarına aşağıdakılar daxildir:
- artıq çəki
- Trigliseridlər və ya LDL (“pis”) xolesterol kimi yüksək qanda yağ səviyyələrinə sahib olmaq
- Diabet və ya prediabetin olması
- yüksək qan təzyiqi olması
Yağlı qaraciyər diaqnozu necə qoyulur?
Yağlı qaraciyər xəstəliyi heç bir simptom olmadan danam edə bilər. Adətən qaraciyərinizi yoxlamaq üçün müntəzəm qan testlərinin nəticəsində diaqnoz qoyulur. Anormal test nəticələrinin olması halında, xüsusən də obezsinizsə, həkiminiz yağlı qaraciyər xəstəliyindən şübhələnə bilər.
Qaraciyərinizin görüntüsü qaraciyərdə yağlı yataqları göstərə bilər. Xüsusi ultrasəs və MRT müayinələri də daxil olmaqla müəyyən görüntüləmə testləri pasientə diaqnoz qoymağa və qaraciyərdə çapıq toxumasını aşkar etməyə kömək edə bilər. Ancaq qaraciyərin yağlanmasının qaraciyərin zədələnməsinin yeganə səbəbi olduğuna əmin olmağın yeganə yolu qaraciyər biopsiyasıdır. Qaraciyər biopsiyası iynə ilə qaraciyərinizdən toxuma nümunəsi götürülməsi prosesindənibarətdir. İynə mikroskop altında baxıla bilən qaraciyər toxumasının kiçik bir hissəsini çıxarır.
Qaraciyərin yağlanmasının müalicəsi
Əgər başqa tibbi probleminiz yoxdursa və yalnız alkoqolsuz yağlı qaraciyər xəstəliyi varsa, heç bir xüsusi müalicəyə ehtiyacınız yoxdur. Ancaq bəzi həyat tərzi dəyişiklikləri qaraciyərinizdə yağ yığılmasını idarə edə və ya geri qaytara bilər.
Bu dəyişikliklərə aşağıdakılar daxil ola bilər:
- Arıqlamaq
- Xolesterol və trigliserid səviyyələrini aşağı salır
- Şəkərli diabeti nəzarət altında saxlamaq
- spirtdən qaçınmaq
Alkoqoldan asılı olmayan steatohepatit varlığında, qaraciyərinizdə yağ yığılmasını aradan qaldıra biləcək heç bir dərman yoxdur. Ancaq bəzi hallarda qaraciyərin zədələnməsi öz-özünə dayanır və hətta qaraciyər özü sağalır. Ancaq digərlərində xəstəlik irəliləməyə davam edir. Alkoqoldan asılı olmayan steatohepatitiniz varsa, qaraciyər yağlanmasına səbəb ola biləcək hər hansı problem varsa, xəstəliyi nəzarət altında saxlamaq vacibdir.
Həkimə nə zaman müraciət etməlisiniz.
Əgər sizə hər hansı növ yağlı qaraciyər xəstəliyi diaqnozu qoyulubsa, yorğunluq, iştahsızlıq, kilo itkisi, zəiflik, mayenin tutulması və ya qanaxma kimi xəstəliyin daha da pisləşdiyini göstərən simptomların olub olmadığını həkiminizə bildirin.
Yağlı qaraciyər xəstəliyi ilə yaşamaq
Əgər yağlı qaraciyər xəstəliyi ilə yaşayırsınızsa, vəziyyətiniz haqqında mümkün qədər çox şey öyrənin və həkiminizlə daim əlaqədə olun. Qəbul etdiyiniz bütün dərmanlar, o cümlədən reseptsiz dərmanlar, pəhriz əlavələri və vitaminlər haqqında həkiminizə məlumat verin, çünki bir çox dərman qaraciyərinizə zərər verə bilər. Yağlı qaraciyər xəstəliyini nəzarət altında saxlamağın digər yolları arasında sağlam çəkidə olmaq, balanslaşdırılmış pəhriz yemək, müntəzəm idman etmək və alkoqoldan qaçmağa davam etmək daxildir.
