Öd kisəsi, qaraciyərin altında yerləşən və ödü saxlamaq üçün rezervuar rolunu oynayan kiçik bir kisədir. Öd, qaraciyər tərəfindən istehsal olunur və yağların həzm olunmasına kömək etmək üçün duodenuma (nazik bağırsağın ilk hissəsi) buraxılan öd piqmentləri, öd duzları, lipidlər və xolesterol ehtiva edir.
Öd kisəsi polipləri, öd kisəsinin daxili qişasından çıxan böyümələrdir. Əhalinin təxminən %4-6-da öd kisəsi polipləri var və digər şərtlər araşdırılarkən təsadüfən tapılır. Poliplər xərçəng ola bilər, lakin öd kisəsi poliplərinin təxminən %95-i xoşxassəlidir.
Öd kisəsi polipinin ölçüsü, xərçəngli (bədxassəli) və ya xərçəngli olmayan (xoşxassəli) olduğunu təxmin etməyə kömək edə bilər. 10 mm-dən kiçik olan öd kisəsi poliplərinin xərçəng olma ehtimalı aşağıdır və adətən müalicə tələb etmirlər.
Öd kisəsi polipləri nədir?
Öd kisəsi polipləri, qaraciyərin altında yerləşən kiçik bir orqan olan öd kisəsinin daxili qişasında əmələ gələn kiçik, qeyri-normal toxuma böyümələridir. Bu böyümələr ölçü və forma baxımından fərqli ola bilər və öd kisəsinin divarına saplaqla bağlana bilər və ya saplaqsız da ola bilər.
Öd kisəsi polipləri başqa bir öd kisəsi narahatlığının əlaməti ola bilərlər. Nadir hallarda iltihab kimi ağırlaşmalara səbəb ola bilərlər və bunların təxminən %5-i xərçəngə çevrilə bilər.
Öd kisəsi poliplərinin 4 fərqli növü vardır:
- Psevdopoliplər: Xolesterol polipləri kimi də adlandırılan bunlar, xolesteroloz adlanan xoşxassəli bir vəziyyətin nəticəsidir. Bu, öd kisəsi divarında toplanan və polip yaradan əlavə xolesterol lipidlərinə sahib olunduğu mənasını verir.
- İltihablaşdırıcı poliplər: Bunlar öd kisəsi divarının xroniki iltihabı (xolesistit) ilə əlaqəli bir növ çapıq toxumasıdır.
- Adenomiomatoz: Öd kisəsi divarında kistlər yaradan öd kisəsi qişasının anormal həddindən artıq böyüməsidir.
- Adenomlar: Öd kisəsini digər orqanlara bağlayan kanal olan öd yolunun qişasına bənzəyən hüceyrələrdən ibarət xoşxassəli şişlərdir. Xərçəngə çevrilmə riski %0,5-dir.
- Bədxassəli poliplər: Bunlar adətən daxili orqanları təsir edən ən geniş yayılmış xərçəng növü olan adenokarsinomdur.
Öd kisəsi poliplərinin əksəriyyəti xoşxassəlidir və xərçəngə çevrilmir. Bununla belə, bəzi öd kisəsi polipləri, xüsusilə böyükdürsə və ya ölçüləri artırsa, zaman keçdikcə xərçəngə çevrilmə potensialına sahib ola bilər.
Öd kisəsi poliplərinin təbiətini qiymətləndirmək və ən uyğun hərəkət tərzini müəyyən etmək üçün müntəzəm izləmə çox vacibdir.
Öd kisəsi polipləri niyə əmələ gəlir?
Öd kisəsi poliplərinin səbəbləri dəqiq olaraq bilinmir. Öd kisəsi qaraciyərin altında yerləşən armud böyüklüyündə bir orqandır. Qaraciyərdəki ödü saxlayır və qatılaşdırır. Bədən yağları parçalamaq və əmmək üçün öd istifadə edir.
Öd kisəsi onu nazik bağırsağın ilk bölməsinə buraxır. Öd tərkibində öd duzlarını, xolesterolu, yağı və öd piqmentlərini ehtiva edir. Öd kisəsi polipləri ilə bədənin yağları parçalama üsulu arasında bir əlaqə ola bilər. Bədən yağları yaxşı parçalaya bilmirsə, öd kisəsi poliplərinin əmələ gəlmə ehtimalı daha yüksək ola bilər.
Bütün bunlarla yanaşı, qadın cinsi, 40 yaş və üstü olmaq, piylənmə və diabet öd kisəsi poliplərinin səbəbi kimi göstərilə bilər.
Öd kisəsində polip əlamətləri
Öd kisəsi poliplərinin əlamətləri adətən olmur. Həkim başqa bir narahatlığı araşdırarkən öd kisəsi poliplərini kəşf edə bilər. Bununla birlikdə, onların kiçik bir hissəsi öd kisəsindən ayrılan keçid yollarından birini (sistik kanal və ya öd kanalı) tıxadıqda simptomlar yarada bilər.
Sistik kanalda inkişaf edən poliplər ödün öd kisəsinə axmasını əngəlləyərək öd kisəsi divarında iltihablanmaya (xolesistit) səbəb ola bilər. Qırılıb öd kanalına girən hissələr ödün öd kisəsindən xaricə axmasını əngəlləyərək öd kanalında (xolangit) və ya mədəaltı vəzidə (pankreatit) iltihablanmaya səbəb ola bilər.
İltihab əlamətləri bunları əhatə edə bilər:
- Qarın ağrısı
- Qızdırma
- Ürəkbulanma və qusma
- Sarılıq
Nadir hallarda bu əlamətlər öd kisəsi xərçənginə də işarə edə bilər.
Öd kisəsi polipləri diaqnozu
Açıq simptomlar olmadan həkimlərin öd kisəsi poliplərini diaqnoz etməsi çətin ola bilər. Çox vaxt həkimlər bu vəziyyəti başqa bir vəziyyəti yoxlayarkən kəşf edirlər. Öd kisəsi polip diaqnozu üçün istifadə olunan görüntüləmə növləri isə bu şəkildədir:
- Ultrasəs: Ultrasəs, öd kisəsi poliplərini aşkar etmək üçün geniş istifadə olunan görüntüləmə testidir.
- KT müayinəsi: KT müayinəsi, öd kisəsi poliplərinin varlığını müəyyən etməyə və ya digər patologiyaları istisna etməyə kömək etmək üçün öd kisəsi də daxil olmaqla qarın bölgəsinin ətraflı kəsim görüntülərini təmin edir.
- MRT müayinəsi: MRT müayinəsi, daxili orqanların ətraflı görüntülərini yaratmaq üçün maqnit sahələrini və radio dalğalarını istifadə edir. Öd kisəsinin yumşaq toxumalarının qiymətləndirilməsi üçün xüsusilə faydalıdır. Digər görüntüləmə üsulları ilə aşkar edilən öd kisəsi poliplərinin daha ətraflı qiymətləndirilməsi üçün istifadə edilə bilər.
Bu görüntüləmə tədqiqatları öd kisəsi poliplərinin ölçüsü, xüsusiyyətləri və potensial anormallıqlarının vizuallaşdırılmasına və qiymətləndirilməsinə kömək edir.
Öddə polip müalicəsi
Öd kisəsi polipləri olduqca geniş yayılmışdır. Nadir hallarda xərçənglidir və tez-tez heç bir əlamətə səbəb olmurlar. Xərçəng olma ehtimalının çox yüksək olmadığı və ya ağrılı olan öd daşları olmadığı müddətcə həkim hər hansı bir şey etməyinizi tövsiyə etməyə bilər.
Bununla yanaşı öd kisəsi polip müalicəsi üçün istifadə olunan metodlar bu şəkildə ifadə edilə bilər:
Müşahidə
Poliplərin əksəriyyəti hər hansı bir problemə səbəb olmur və ya hər hansı bir müalicə tələb etmir, lakin səhiyyə mütəxəssisi poliplərin çox böyümədiyindən, çox sürətlə böyümədiyindən və ya yeni simptomlar yaratmadığından əmin olmaq üçün onları müşahidə altında saxlamaq istəyə bilər. Bu müşahidə periodik ultrasəs testləri ilə mümkündür. Hər hansı bir narahat edici tendensiya görərlərsə, öd kisəsinin çıxarılmasını tövsiyə edə bilərlər.
Cərrahi
Ciddi görünsə də, öd kisəsi xəstəliklərinin bilinen yeganə müalicəsi öd kisəsinin çıxarılmasıdır. Öd kisəsi polipləri iltihab və ya öd daşı ilə birlikdə gəlirsə, səhiyyə mütəxəssisi yarana biləcək daha çox ağırlaşmanın qarşısını almaq üçün poliplərin çıxarılmasını tövsiyə edə bilər. Həmçinin mümkün xərçəng ehtimalına qarşı da məsləhət verə bilərlər. Öd kisəsi olmadan yaşamaq mümkündür. Öd kisəsi çıxarma əməliyyatının iki növü var:
- Laparoskopik xolesistektomiya: Cərrahın öd kisəsini bir neçə kiçik kəsikdən çıxarmasına imkan verən minimal invaziv bir əməliyyatdır. Cərrah, qarını açmaq əvəzinə laparoskop adlanan kiçik, işıqlı bir kameranı kiçik bir kəsikdən daxil edir və bunu öd kisəsinin yerini bir ekran üzərində tapmaq üçün istifadə edir. Daha sonra başqa bir kiçik kəsikdən öd kisəsini çıxarırlar. Cərrahlar, daha az ağırlaşmaya səbəb olması və sağalma müddətinin daha qısa olması (təxminən iki həftə) səbəbindən mümkün olduqda laparoskopik metodu istifadə etməyi üstün tuturlar.
- Açıq xolesistektomiya: Xərçəngdən şübhələnildikdə açıq xolesistektomiya tələb oluna bilər. Bunun səbəbi, cərrahın öd kisəsi xaricindəki digər təsirlənmiş toxumaları və limfa düyünlərini çıxarmaq məcburiyyətində qala bilməsidir. Açıq xolesistektomiya, qarnınızı açmaq üçün sağ döş qəfəsinin altında daha böyük bir kəsik tələb edir. Bu, daha uzun sağalma müddətinə (təxminən altı-səkkiz həftə) malik daha uzun bir prosedurdur. Cərrahi həmişə qanaxma, anesteziya ağırlaşmaları və yaxınlıqdakı orqanların zədələnməsi kimi bəzi riskləri ehtiva edir. Bu risklər potensial xərçəng riskləri ilə müqayisədə aşağıdır.
Öd kisəsi olmadan yaşamağın uzunmüddətli yan təsirləri çox azdır, hətta varsa belə olduqca aşağı səviyyədədir. Öd kisəsi olmadan həzm sisteminiz işləməyə davam edəcək. Qaraciyər ödü əvvəlcə öd kisəsində saxlamadan birbaşa nazik bağırsağa buraxacaqdır.
Prosedur çox yayğındır və yüksək riskli hesab edilmir. Lakin hər hansı bir ciddi tibbi prosedurla əlaqəli riskin təbiəti səbəbindən, mütləq zəruri hesab edilmədikcə yenə də nəzərə alınmır.
Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.
