Sağlam qaraciyər bədənin infeksiyalarla mübarizəsinə kömək edir, qanı təmizləyir və metabolizmada fəal rol oynayır. Həmçinin zədələndikdə özünü bərpa edə bilir.
Qaraciyər öz işini düzgün şəkildə yerinə yetirə bilmirsə, bu həyati təhlükə yarada bilər. Qaraciyər ağrısı diqqət yetirilməsi lazım olan, altında yatan qaraciyər problemini göstərə bilər.
Sağ üst qarın və ya çiyin ağrısı qaraciyər problemindən qaynaqlanıyor ola bilər. Altında yatan səbəbi müəyyənləşdirmək və müvafiq müalicə almaq qaraciyər sağlamlığını qorumağa kömək edə bilər.
İnsan qarnın sağ üst hissəsində, sağ üst çiyində və ya qabırğaların ən alt hissəsinə yaxın kürəyin ortasında qaraciyər ağrısı yaşaya bilər. Ağrı küt və spesifik olmaya bilər, lakin şiddətli də ola bilər.
Qaraciyər ağrısı müxtəlif səbəblərlə yarana bilər. Qaraciyər ağrısını müəyyənləşdirmək, səbəbini tapmaq və geri qaytarılmaz zərərin qarşısını almağa kömək edə biləcək müalicəni almaq vacibdir.
Qaraciyər niyə ağrıyır?
Qaraciyər ağrısı adətən qaraciyər iltihabına və ya zədələnməsinə səbəb olan istənilən vəziyyəti ifadə edən qaraciyər xəstəliyinin əlamətidir.
Qaraciyər kolanjit, hepatit, abses, sirroz və Budd-Chiari sindromu səbəbindən ağrıya bilər. Ağrı diqqətə alınmaz və problem aşkar edilib müalicə edilməzsə, qaraciyər nəhayət öz funksiyasını itirə bilər.
Qaraciyər xəstəliyinin əlamətləri adətən daha irəli mərhələlərə qədər ortaya çıxmır, ona görə də qaraciyər ağrısının və qaraciyər pozğunluğuna işarə edə biləcək digər əlamətlərin fərqində olmaq vacibdir.
Bir çox müxtəlif qaraciyər xəstəliyi növü qaraciyər ağrısına səbəb ola bilər.
Aşağıda bir neçə nümunə verilmişdir:
1. Kolanjit
Kolanjit, adətən bakterial infeksiyadan qaynaqlanınan öd kanalı sisteminin iltihablanmasıdır. Öd kanalı, ödü qaraciyərdən və öd kisəsindən boşaldır və nazik bağırsağa daşıyır. Kolanjit, öd kanalı sistemindəki tıxanıqlıq və ya tıxanıqlıqdan inkişaf edə bilər və ödün axmasına mane ola bilər. Kolanjitə ən çox yol açan 2 səbəb öd kisəsi daşları və öd yolları xərçəngləridir.
2. Hepatit
Hepatit, qaraciyərin iltihablanmasıdır. Ən geniş yayılmış səbəb viruslardır, həddindən artıq spirt istifadəsi, toksinlər və dərmanlara bağlı qaraciyər iltihabı da digər hepatit səbəbləridir.
Beş əsas hepatit virusu növü vardır:
- Hepatit A – virusa sahib olan şəxsin nəcisində aşkar edilə bilər və bu daha sonra çirkli su və ya yemək vasitəsilə bulaşa bilər.
- Hepatit B – qan, cinsi təmas və anadan uşağa doğumda məruz qalma yolu ilə bulaşır.
- Hepatit C – qan və ya bəzən cinsi yolla bulaşır.
- Hepatit D – yalnız hepatit B-si olanları təsir edən ikinci dərəcəli infeksiyadır.
- Hepatit E – çirkli su və ya yemək istehlakı vasitəsilə bulaşır.
3. Qaraciyər Absesi
Qaraciyər absesi, qaraciyərdə yaranan infektli maye və ya irin yığılması vəziyyətidir. Bakteriyalar, parazitlər və ya göbələklər kimi müəyyən mikroblardan qaynaqlanınan infeksiya buna səbəb ola bilər. Qaraciyər absesi həyati riskə səbəb olan təhlükəli vəziyyətdir.
Abses yaxındakı toxumaya zərər verə bilər və qanaxmaya, əlavə infeksiyalara və hətta ölümə yol aça bilər. Müalicə antibiotik və göbələk dərmanlarının verilməsi və absesin boşaldılması ilə təmin edilir.
4. Qaraciyər sirrozu
Qaraciyərin normalda çəhrayı-qırmızı rəngi, hamar səthı və yumşaq toxuması vardır. Qaraciyərin sərtləşməsi, büzülüb kiçilməsi, şəklinin pozulması, içində yumrular əmələ gəlməsinə “sirroz” deyirik.
Qaraciyərdə sirroz olmadan əvvəlki mərhələlərdə yağlanma və/və ya iltihab və sərtləşmə inkişaf edir. İltihab sağaldıqda çapıq yəni çapıq toxumasının əmələ gəlməsinə yol açar, son mərhələdə isə qaraciyərdə nödul dediyimiz yumrular əmələ gəlir. Sirroz tədricən baş verir, lakin pisləşdikcə qaraciyər iflas etməyə başlayır.
Bu, qaraciyərin artıq həyati funksiyalarını yerinə yetirə bilmədiyi xronik qaraciyər çatışmazlığına və ya son mərhələ qaraciyər xəstəliyinə yol aça bilər.
5. Budd-Chiari Sindromu
Budd-Chiari sindromu, damarlarda tıxanmaya və ya təzyiqə bağlı qaraciyərdən qəlbə gedən qan axınının yavaşlaması və ya durmasından qaynaqlanıq, qaraciyərdə şişmə, böyümə və zamanla sirroza yol açan xəstəlikdir.
Bu, portal ven vasitəsilə qaraciyərdən qan axınının maneə törədildiyi nadir qaraciyər xəstəliyidir. Bu, damar daxilindəki problemdən, məsələn qan laxtasından və ya damar divarlarının şişərək damarı daraltmasından qaynaqlanıya bilər.
Həmçinin, damarın özü xaricindəki prosesdən qaynaqlanınan damarın sıxılmasından da qaynaqlanıya bilər. Qəlbə doğru qanın axınında problem yaşanması nəticəsində qan qaraciyərdə geri toplanır və qaraciyərin şişməsinə səbəb olur. Bəzi hallarda dalaq da böyüyə bilər. Bu təzyiq artımına portal hipertansiya deyilir.
Budd-Chiari sindromuna risk yaradan vəziyyətlər arasında qan laxtalanması pozğunluqları, hamiləlik, şişlər sayıla bilər.
Qaraciyər harada ağrı edir?
Qaraciyər ağrısı adətən qaraciyərin kapsulunun təsirlənməsi nəticəsində hiss edilir. Qaraciyər qarnın sağ üst hissəsində, sağ üst çiyində və ya qabırğaların ən alt hissəsinə yaxın kürəyin ortasında ağrı edir. Ağrı küt və spesifik olmaya bilər, lakin şiddətli də ola bilər.
Qaraciyər ağrısı hara vurur?
Qaraciyərdə yaranınan ağrı birbaşa olaraq qaraciyərin yerləşdiyi bölgə olan qarnın sağ üst kvadrant bölgəsində hiss edilir. Lakin qaraciyər mənşəli ağrılar bəzən bədənimizin müxtəlif bölgələrində də hiss edilə bilər. Bu cür ağrılara əks ağrı adını veririk. Bu yolla qaraciyər ağrısı sağ çiyin və kürəyə vurur.
Qaraciyər yağlanması ağrı edirmi?
Qaraciyər yağlanması 3-cü mərhələyə çatdıqda, qaraciyər böyüyüb kapsulu gərilməyə başlayır və bu vəziyyət qaraciyərdə, qaraciyər yağlanmasına bağlı ağrı yarada bilər.
Qaraciyər yağlanmasına bağlı yaranan ağrı, qarnın sağ üst hissəsində qabırğa altında dolğunluq hissi şəklində əlamət verir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkimin ilə məsləhətləşin.
