Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu bağırsaqların normal funksiyalarına təsir edən və adətən qarın ağrısı, şişkinlik, qaz, ishal və ya qəbizlik kimi əlamətlərlə özünü göstərən xroniki həzm sistemi narahatlığıdır.
Orqanik bir xəstəlikdən daha çox funksional pozğunluq kimi təsnif edilən Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu, bağırsaqların düzgün işləməsinə mane olan bir sıra faktorlardan qaynaqlanır.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu həyat üçün təhlükəli bir vəziyyət olmasa da, şəxsin həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu nədir?
Orqanik bir xəstəlik olmadan bağırsaqların funksiyalarına təsir edən xroniki həzm sistemi narahatlığıdır. Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu qarın ağrısı, şişkinlik, qaz, ishal, qəbizlik və ya bu simptomların kombinasiyası ilə özünü göstərir.
Funksional bir pozğunluq olan QBS-də bağırsaqlar normal görünsə də düzgün işləmir. Bu vəziyyət, bağırsaq hərəkətlərinin sürətlənməsinə (ishal) və ya yavaşlamasına (qəbizlik) səbəb ola bilər.
Bu həyat üçün təhlükəli bir xəstəlik deyil. Lakin xroniki bir narahatlıq olduğu üçün həyat keyfiyyətinə ciddi təsir göstərə bilər. Adətən 20-40 yaş arasında görülən QBS qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox rast gəlinir.
Müalicə simptomların idarə edilməsinə yönəlir. Ümumiyyətlə qida dəyişiklikləri, stress idarəetməsi və lazım gəldikdə dərman istifadəsini əhatə edir.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun əlamətləri
Bağırsaqların funksiyalarına təsir edən və xəstədən xəstəyə dəyişə bilən simptomlarda özünü göstərir. Ən geniş yayılmış əlamətlər qarın ağrısı, bağırsaq hərəkətlərində qeyri-müntəzəmlik, şişkinlik və qazdır.
Simptomlar adətən stress, müəyyən qidaların qəbulu və ya hormonal dəyişikliklər kimi tetikləyicilərlə artır. Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun əlamətləri periodik olaraq ortaya çıxır və şiddəti zamanla dəyişə bilər.
Bu əlamətlər həyat üçün təhlükəli olmasa da, xəstənin gündəlik həyat fəaliyyətlərinə və psixoloji durumuna mənfi təsir göstərə bilər.
Bağırsaq Sindromunun əlamətləri aşağıda sıralanmışdır:
- Qarın Ağrısı və Sancı: Adətən bağırsaq hərəkətlərindən əvvəl və ya sonra yüngülləşən ağrı hissi.
- Bağırsaq Hərəkətlərində Dəyişiklik: İshal, qəbizlik və ya bu halların növbələşərək yaşanması.
- Şişkinlik və Qaz: Qarın bölgəsində dolğunluq və narahatlıq hissi ilə birlikdə tez-tez qaz çıxarma.
- Bağırsaq Hərəkətlərinin Tamamlanmamış Hissi: Tualet sonrası bağırsaqların tam boşalmadığı hissi.
- Selikli Nəcis: Bağırsaq hərəkətlərində nəcislə birlikdə selik olması.
- Yorğunluq və Enerji Çatışmazlığı: Həzm sistemindəki narahatlıqlar səbəbindən yaranan ümumi halsızlıq.
- Ürəkbulanma: Xüsusilə yeməklərdən sonra görülə bilən mədə narahatlığı.
- Stressə Bağlı Əlamətlər: Stress və ya narahatlıq səviyyəsindəki artımla əlamətlərin şiddətlənməsi.
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu niyə yaranır?
Dəqiq səbəbi tam olaraq bilinməsə də, bir çox faktorun bir araya gələrək bu vəziyyətə səbəb olduğu düşünülür. Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu bağırsaq hərəkətlərini və sinir sistemini təsir edən mürəkkəb bir pozğunluqdur.
Həzm sistemi və beyin arasındakı əlaqənin (beyin-bağırsaq oxu) pozulması, QBS-nin əsas mexanizmlərindən biri hesab olunur.
Bu vəziyyət, bağırsaq əzələlərinin normaldan daha sürətli və ya daha yavaş yığılmasına səbəb olaraq ishal, qəbizlik və qarın ağrısı kimi əlamətləri tetikləyə bilər.
Bağırsaq mikrobiotasındakı tarazsızlıqlar, QBS-nin mühüm səbəblərindən biridir. Sağlam bir bağırsaq mikrobiotası həzm sisteminin düzgün işləməsini dəstəkləyərkən, mikrobiota tarazsızlığı bağırsaq iltihabına və narahatlıqlara səbəb ola bilər. Bundan əlavə, stress və emosional vəziyyətlər QBS-nin inkişafında mühüm rol oynayır. Stress bağırsaq hərəkətlərinə təsir edərək spazm və narahatlıqlara səbəb ola bilər.
Hormonal dəyişikliklər, xüsusilə qadınlarda, Qıcıqlanmış bağırsaq sindromunun görülmə tezliyini artıra bilər. Estrogen səviyyələrindəki dalğalanmalar bağırsaq funksiyalarına təsir edə və simptomları tetikləyə bilər. Bundan əlavə, genetik meyllilik, keçirilmiş bağırsaq infeksiyaları və həddindən artıq həssas bağırsaq sinirləri kimi faktorlar da QBS-nin səbəbləri arasında yer alır.
Bəzi hallarda qidalanma və yemək vərdişləri də mühüm rol oynayır. Xüsusilə qaz yaradan, bağırsaqları qıcıqlandıran və ya iltihaba səbəb ola biləcək qidalar QBS simptomlərını tetikləyə bilər. Bu faktorlar hər fərddə müxtəlif şəkillərdə bir araya gəlir və simptomların şiddəti şəxsdən şəxsə dəyişir.
