Dünyada 1,1 milyon insan hepatit B və hepatit C səbəbiylə hər il qaraciyər sirozu və xərçəngindən ölür. Ancaq çox praktik üsullarla hər iki infeksiyanın diaqnozu qoyula bilər və müalicəsi mümkündür. Diaqnoz və müalicə prosesləri düzgün planlaşdırılarsa, 2030-cu ilə qədər hepatit virusunun dünyadan silinəcəyi düşünülür.
Hepatit qaraciyərin iltihabıdır, əksər hallarda buna virus infeksiyası səbəb olur. A, B, C, D və E tipləri adlanan beş əsas hepatit virusu var. Bu beş tip hepait virusu səbəb olduğu xəstəliklərə və epidemiya potensialına görə bütün dünyada böyük narahatlıq doğurur. Son rəqəmlərə görə, 350 milyondan çox insan viral hepatitlə yaşayır. Məlumdur ki, hepatitə yoluxan hər 10 nəfərdən 8-9-u bundan xəbərsizdir. Bundan əlavə, hər il 1 milyon 100 min insan hepatit B və C infeksiyasından ölür, 9 milyon 400 min nəfər isə xroniki hepatit C virus infeksiyasından müalicə olunur.
Hepatit siroz və xərçəngə səbəb ola bilər
Dünya üzrə hepatit B, C və D infeksiyalarının aradan qaldırılması üçün çox ciddi çalışmalar aparılır. Bu 3 infeksiya illərlə müalicə olunmazsa, siroz və ya qaraciyər xərçəngindən ölümə səbəb ola bilər. Bu 3 növ xroniki hepatit infeksiyası hepatitlə bağlı ölümlərin 95 faizini təşkil edir. Başqa bir acınacaqlı vəziyyətdə, bütün dünyada xroniki hepatit B xəstələrinin yalnız 10 faizinə diaqnoz qoyulur və yalnız 22 faiz müalicə alır. Hər gün doğulan bütün körpələrin yalnız 42 faizi hepatit B-yə qarşı peyvənd oluna bilir. Hepatit C-yə baxdığımızda dünyada hepatit C xəstələrinin 20 faizinə diaqnoz qoyulub və bu xəstələrin 62 faizi müalicəyə çata bilib. Dünyada viral hepatitli xəstələrin ən azı 80 faizi hələ də xəstəliyindən xəbərsizdir. Bu xəstələr uzun müddət ərzində sirroz və xərçəngə tutulma riski altındadır və başqaları üçün də yoluxma mənbəyidir.
Ehtiyat tədbirləri görmək çox vacibdir
Hepatit virusuna bağlı qaraciyər sirozu və ya xərçəngdən ölüm hallarının 65 faiz azaldılması, hepatitdən müalicə olunanların sayının 80 faiz, hepatit B və C virusu olan insanların diaqnozunun 90 faiz artırılması kimi hədəflər var. Bu qoyulan hədəflərin çatdıqda, bu problemə görə ölüm halları 2030-cu ilə qədər dayandırıla bilər. Bunun mümkün olması üçün yeni doğulmuş körpələrin doğuş zamanı peyvənd edilməsi, insanların hər hansı bir tibb müəssisəsində hepatit virusunun olub-olmamasının öyrənilməsi; İmmunitet yoxdursa, hepatit B üçün peyvəndlə profilaktik tədbirlərin görülməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Sadə bir qan testi ilə diaqnoz qoyulur
Bu xəstəliklərin müalicə olunmasında hepatit B və C-ni müalicə edə bilən peyvəndlərin və ya müalicə vasitələrinin mövcudluğu ilə mümkün olmuşdur. Xəstəliyin müalicə olunmasında ən vacib məqam xəstəliyin tanınmasıdır. Bu, tətbiq olunacaq diaqnostik testlərlə mümkün olacaq. İstənilən səhiyyə müəssisəsindən götürüləcək qan nümunəsi ilə qısa müddətdə diaqnoz qoymaq olar. Hepatitli xəstələrin həyat qurtaran müalicələri gözləməyə vaxtı yoxdur. Hepatitin aradan qaldırılması üçün ən vacib addımlardan biri hepatit B-nin anadan körpəyə keçməsinin qarşısını almaqdır. Buna görə də hamilə qadınlar üçün hepatit B testi və müalicəsi təxirə salına bilməz. Gələcək nəsillər üçün hamilə qadınların hepatit B üçün müayinədən keçirilməsi və yeni hepatit B hallarının qarşısını almaq üçün tədbirlər görülməsi vacibdir.
Hepatit B hovuzlardan keçə bilərmi?
Hepatit B yoluxucu bir virusdur. Lakin insan hepatit B olan insanlarla eyni evdə yaşamaq, eyni iş yerində işləmək, yemək içmək, fiziki yaralara səbəb olmayan əşyalardan (təraş bıçağı, dırnaq qayçı, diş fırçası və s.) istifadə etməklə yoluxmur. Hepatit B-nin qandan başqa bədən sekresiyaları ilə ötürüldüyünə dair heç bir sübut yoxdur. Bundan əlavə, hepatit B üzgüçülük hovuzlarından keçmir. Ehtiyat tədbiri olaraq, eyni evdə yaşayan hepatit B xəstələrinin dostları, tərəfdaşları və ya ailə üzvləri mütləq hepatit testlərindən keçməli, peyvənd edilməli olanlar isə hepatit B-yə qarşı peyvənd edilməlidir. Bununla da infeksiya və virusun qarşısı alınır.
Hepatit C-də yeni inkişaf
Sağlamlıq tətbiqi bildirişinə (SUT) görə yaxın vaxtlara qədər bir dəfə hepatit C müalicəsi alan; Müalicəyə cavab verməyən və ya xəstəliyi təkrarlanan xəstələr yeni dərmanlarla təkrar müalicə oluna bilməzdi. Artıq dərmanlarla yenidən müalicə etmək mümkündür. Bundan əlavə, hepatit C olan xəstələr dərman müalicəsi üçün biopsiya tələb edirdilər. İndi bu tələb də aradan qaldırılıb. Bununla belə, hepatit B olan və müalicəyə ehtiyacı olan bir xəstənin qərarından asılı olaraq qaraciyər biopsiyası hələ də tələb olunur. Ancaq yeni inkişaf etmiş metodlarla qaraciyər fibrozu və xəstəliyin dərəcəsi qeyri-invaziv üsullarla müəyyən edilə bilər. Bu qərar virusoloji testlər, görüntüləmə və fibrozu ölçən üsullarla asanlıqla müəyyən edilir. Hepatitlə bağlı həm səhiyyə işçiləri, həm vətəndaşlar, həm də sosial siyasətçilər öz üzərinə düşəni etməlidirlər. Daha çox insan hepatit və hepatitin yaratdığı neqativ hallar haqqında məlumatlandırılmalıdır. Daha çox xəstəyə diaqnoz qoyulmalı və hepatitli xəstələrin sayı azalmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, viral hepatit olan xəstələr müalicəni yubatmamalıdırlar.
