Hepatit B, qaraciyərə hücum edən kəskin və ya xroniki xəstəliklərə səbəb ola bilən Hepatit B virusunun yaratdığı viral qaraciyər infeksiyasıdır. Bu xəstəlik ən çox doğuş zamanı anadan uşağa və ya cinsi yolla ötürülür. Laboratoriya mühitində qan analizləri ilə müəyyən edilə bilən hepatit b, peyvəndlə də qarşısı alına bilən bir xəstəlik olduğundan, peyvəndin laqeyd yanaşılmaması çox vacibdir.
Hepatit B nədir?
Hepatit B, peyvəndlə qarşısı alına bilən Hepatit B (HBV) virusunun səbəb olduğu, qan və sperma kimi bədən mayeləri ilə yayılan və müalicə edilmədikdə siroz və ya xroniki infeksiyaya səbəb ola bilən yoluxucu qaraciyər infeksiyasıdır. Qaraciyər çatışmazlığı və siroz kimi xəstəliklərin əmələ gəlməsinə yol açan virus xroniki şəkildə göründüyü zaman qan, açıq yara və ya maye yolu ilə virusu daşıyan şəxsdən digər sağlam insane yoluxur.
Hepatit peyvəndi ilə qarşısı alına bilən xəstəlik kimi qəbul edilən hepatit B xəstəliyinin qəti müalicəsi yoxdur. Bir çox yoluxucu xəstəliklərdə olduğu kimi qızdırma, iştahsızlıq, ürəkbulanma və qusma kimi əlamətlərlə özünü göstərə, bəzi hallarda heç bir əlamət göstərmədən də insanın qaraciyərində mövcüd ola bilir.
Hepatit B xəstəliyinin əlamətləri
Bu virusa yoluxmuş insanda adətən yorğunluq hissi, iştahsızlıq, ürəkbulanma, qusma, qarın və oynaqlarda ağrılar, dəri və göz ağlarının saralması kimi əlamətlər olur ki, bu da sarılıq adlanır. Yüngül və ya ağır simptomlarla özünü göstərən hepatit B simptomları adətən yoluxduqdan 1-4 ay sonra başlayır, lakin bəzi hallarda bu müddət iki həftəyə qədər də ola bilər.
Hepatit B xəstəliyinə yoluxduqdan sonra aşağıdakı simptomlar müşahidə oluna bilər:
- Zəiflik, yorğunluq və tükənmişlik
- Bulantı və qusma
- İştahsızlıq
- Mədə ağrısı
- Oynaq ağrıları
- Qızdırma
- Gözlərin və dərinin sarılığı
- Sidik rənginin qaralması
- Açıq və ya gil rəngli nəcislər
Virus insana necə yoluxur?
Hepatit B infeksiyası olmayan şəxsin orqanizminə qan, sperma və ya digər bədən mayeləri daxil olduqda, məsələn, HBV-yə yoluxmuş şəxslə cinsi əlaqədə olduqda, şprisdən istifadə etdikdə, yoluxmuş qanla çirklənmiş sarğı ilə açıq yaraya toxunduqda ötürülür.
Bu virusun insandan insana keçmə yolları aşağıdakılardır:
- Yoluxmuş şəxslə əlaqə saxladıqda
- Qan və açıq yaralarla
- Sperma və ya bədən mayesi ilə
- Qorunmayan cinsi əlaqə
- İynələri, şprisləri və ya narkotik inyeksiyalarını paylaşmaq
- Doğuş zamanı anadan körpəyə ötürülməsi
- Diş fırçası və ya ülgüc vasitəsilə
- Təhlükəsiz döymə üsullarının tətbiqi
Hepatit B diaqnozu necə qoyulur?
Həkimin fiziki müayinəsi zamanı dərinin saralmasına və ya qaraciyərin zədələnməsinə səbəb ola biləcək əlamətlər axtarılır. Fiziki müayinədən sonra bədəndə hepatit B virusunu aşkar etmək üçün bəzi testlər tələb olunur.
Bu xəstəliyin diaqnozunda istifadə olunan testlərə aşağıdakılar daxildir:
Qan testləri: virusun orqanizmdə əlamətlərini aşkar etmək və virusun kəskin və ya xroniki olduğunu müəyyən etmək üçün aparılır. Sadə bir qan testi də bu vəziyyətə qarşı immunitetinizin olub olmadığını müəyyən edə bilər.
Qaraciyər ultrasəsi: Keçici elastoqrafiya adlanan xüsusi ultrasəs qaraciyərin zədələnməsi və qıcıqlanma səviyyəsini göstərməyə xidmət edir.
Qaraciyər biopsiyası: Qaraciyərin zədələnməsini yoxlamaq üçün qaraciyərdən kiçik bir nümunə götürülür, buna qaraciyər biopsiyası deyilir. Bu test zamanı dəridən qaraciyərə incə iynə vasitəsilə laboratoriya analizi üçün toxuma nümunəsi götürülür.
Bundan əlavə, hepatit B xəstəliyinin diaqnostikasında istifadə olunan üsullar arasında hepatit B səthi antigeni və antiteli, həmçinin hepatit B səthi antiteli (anti-HBs) var.
Peyvəndi və müalicəsi
Təxminən 90 faiz qoruma təmin edən peyvənd sayəsində xəstəlikdən qorumaq və qarşısını almaq mümkündür. Doğuşdan sonra ilk 24 saat ərzində ilk doza üçün tövsiyə olunan hepatit B peyvəndi adətən yoluxmuş şəxslə təmasdan sonra 24 saat ərzində verilir. Virusa qarşı tam immunitet əldə etmək üçün 6 ay ərzində hepatit B peyvəndinin ikinci dozasının vurulması məsləhət görülür.
Hepatit B xəstəliyinin müalicəsi üçün peyvənddən başqa qəti bir müalicə üsulu yoxdur. Xəstəliyin təsirini azaltmaq və simptomları yaxşılaşdırmaq üçün istifadə edilən antiviral preparatlar hepatit B xəstəliyinin müalicəsində dəstəkləyici rol oynayır.
Hepatit B xəstəliyi haqqında tez-tez verilən suallar
Yetkin xəstələrin təxminən 10% və uşaqlarda isə təxminən 90% -ində qanda virus təmizlənə bilmir və onlar virusu daşıya və başqalarına yoluxdura bilərlər. Bunlara hepatit B daşıyıcıları deyilir. Görünən odur ki, bunlar heç bir şikayəti olmayan tamamilə sağlam insanlardır və həyatları boyu virusu qanlarında və bədən mayelərində daşıyırlar. Hepatit B daşıyıcısı olan bəzi insanlarda xroniki xəstəlik inkişaf edə bilər və bu hal siroz və/və ya qaraciyər xərçəngi ilə başa çata bilər.
Peyvənd təqviminə uyğun olaraq peyvənd edildikdən sonra anticisimlər yaranan insanlarda xəstə ömürlük Hepatit B və Delta hepatitindən qorunur.
Sağlam daşıyıcılar ildə 1-2 dəfə müayinədən keçməlidirlər. Bundan əlavə, dərman istifadəsinə ehtiyacı olanlar dərmanlarını dayandırıb, izləmələrini gecikdirsələr, gələcəkdə bu insanlarda siroz və ya qaraciyər xərçəngi yarana bilər. Bu da ölümə səbəb ola bilər.
Bədən mayeləri və cinsi əlaqə zamanı hepatit B virusuna yoluxma riski olduğu halda, hepatit B virusu insana öpüşmə və əmizdirmə zamanı keçmir.
Viral infeksiya, hepatit B, hepatit B virusuna yoluxmuş bir şəxsdən digərinə qan, açıq yaralar, sperma və ya bədən mayeləri vasitəsilə ötürülür. Bunlara əlavə olaraq cinsi əlaqə zamanı qorunmamaq, ortaq iynə, şpris və ya dərman iynələri, həmçinin doğuş zamanı anadan körpəyə keçmə də yoluxma yolları olaraq bilinir.
