Həzmsizlik, şişkinlik, qəbizlik və reflüks kimi simptomlar uzun müddət davam edərsə, buna ‘funksional həzm sisteminin pozğunluğu’ deyilir. Hər üç adamdan birində görülən, həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edən, xəstələrdə narahatlıq yaradan və iş həyatına əks olunan bu problemlər qidalanma vərdişlərindəki dəyişikliklərlə azaldıla bilər.
Diaqnozda xəstənin tarixi həlledicidir
İnsan həyatına, məhsuldarlığına və xoşbəxtliyinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən həzm problemləri, həzm sisteminin fəaliyyətindəki anormallıqlardan yaranır. Belə ki, şikayətlər; şiş, kütlə, xora, infeksiya və ya hər hansı digər struktur problemlə bağlı deyil.
Həzm sistemində funksional pozğunluq; ağrının yarandığı nahiyənin müayinəsi, görüntülənməsi və mikroskop altında götürülən toxuma nümunəsinin müayinəsi zamanı hər hansı bir anormallıq aşkar edilməsə də, bədən funksiyalarının normal fəaliyyət göstərməsinə mane olan tibbi vəziyyətdir.
Buna görə də, funksional problemlərin diaqnozu xəstənin tarixinin müəyyən xəstəliklərlə uyğun olub-olmaması ilə müəyyən edilir. Bəzi hallarda nəticə birdən çox testlə təsdiqlənir.
Müasir həyat tərzi həzm sisteminə təsir göstərir
Funksional həzm pozğunluqları; həzm sistemində yemək borusuna, mədəyə, öd yollarına və bağırsaqlara təsir edə bilər. Çox sayda funksional həzm pozğunluğu təsvir edilmişdir. Cəmiyyətdə ən çox rast gəlinən funksional həzm pozğunluqları “qıcıqlanmış bağırsaq sindromu” (İBS), qəbizlik və həzmsizlikdir.
Bundan başqa; nəcis tutmama, mədədə yanma/turşuma, udma çətinliyi, boğazda düyün hissi, qusma və anal nahiyə pozğunluqları da tez-tez baş verir. Nə üçün və necə əmələ gəldiyi dəqiq bilinməsə də; buna sənaye qidaları, yanlış qidalanma vərdişləri, müasir və oturaq həyat tərzi, qida allergiyası, psixoloji və davranış faktorların səbəb olduğu düşünülür.
Funksional pozğunluqlar 3-ə bölünür
Funksional həzm pozğunluqları üçə bölünür. Həzm traktının hərəkətlərindəki nizamsızlıq “hərəkət pozğunluğu”dur və ağrılı əzələ spazmlarına və ya qarın ağrısına səbəb ola bilər. Həssaslıq pozğunluqları, yəni həddindən artıq həssaslıq, həzm sisteminin kiçik hadisələrə həddindən artıq reaksiya göstərməsinə səbəb olur, eyni vəziyyətləri olan başqa bir insanın hiss etmədiyi ağrıya səbəb olur.
Beyin-bağırsaq disfunksiyası zamanı beyin və həzm sistemi arasında əlaqə pozğunluqları olur. Bu problemdə; sinir sistemindən həzm sisteminə və ya əksinə yanlış siqnalların göndərilməsinə səbəb olaraq funksional pozğunluqlara və ya yüngül ağrı siqnalının anormal şəkildə hiss edilməsinə səbəb olur.
Bu simptomlara diqqət yetirin
Qarın ağrısı, iştahsızlıq, udma çətinliyi, yeməkdən sonra şişkinlik, erkən doyma, arıqlama, nəcisin rənginin dəyişməsi, qanaxma, ürəkbulanma və ya qusma, tualetdə dəyişiklik, qabırğa qəfəsində yanma kimi şikayətlər həzm sistemi xəstəliyinin ümumi əlamətləridir. Şikayətlər səbəbsiz kilo itkisi, udma çətinliyi, qusma, nəcisdə qan, gecə yuxudan oyandıran qarın ağrısı və bu əlamətlər son günlərdə və ya həftələrdə baş veribsə, bunlar ciddi xəstəliklərdən xəbər verə bilər.
İlk növbədə xəstənin narahatlığı aradan qaldırılmalıdır
Şikayətlərlə mütəxəssisə müraciət edərkən; xoralar, şişlər, öd daşı, infeksiyalar və ya həzm traktının darlıqları kimi xəstəliklər araşdırılır. Şikayətlərin “funksional” olduğu müəyyən edildikdə; bəzi spazmı azaldan, turşuya nəzarət edən və ya bağırsaqları tənzimləyən dərmanlar və qidalanma tövsiyələri verilir. Hər halda, simptomlarla bağlı narahatlığın aradan qaldırılması müalicənin ən vacib mərhələlərindən biridir.
Həzm şikayətlərini azaltmaq üçün
- İşlənmiş qidalar əvəzinə təbii qidaları seçin.
- Yaşadığınız yerə yaxın istehsal olunan qidaları almağa diqqət edin.
- İnfeksiya və ya parazit riskini azaltmaq üçün ümumi təmizlik qaydalarına əməl edin.
- Əgər orta yaşdan yuxarısınızsa, həkiminizin tövsiyəsi ilə həzm fermenti əlavələrindən istifadə edin.
- Bağırsaq floranızı dost bakteriyalarla bərpa etmək üçün probiotik əlavələrdən yararlanın.
- Yalnız təbii olduğuna əmin olduğunuz yağları alın və istifadə edin.
- Yeməkləri kiçik parçalarla ağzınızda tamamilə üyüdənə qədər çeynəyin.
- Yeməyin miqdarını azaldın və yemək vaxtını daha uzun tutun.
- Süd və brokoli kimi laktoza ilə zəngin qidaların simptomlarınızı artırıb artırmadığını yoxlayın.
- Bədən funksiyalarının daim işləməsini təmin etmək üçün aktiv həyat tərzi keçirin.
