Yuxarı mədə-bağırsaq sistemi qanaxmaları arasında yer alan mədə qanaxması bütün həzm sistemi qanaxmaları arasında %90 nisbəti ilə ən çox görülən vəziyyətdir. Kəskin mədə qanaxması olaraq təyin olunan hallarda qanaxma 1 ilə 6 həftə arasında davam edir, 6 həftədən çox davam edən qanaxma isə xroniki mədə qanaxması adlanır. Qanamanın fərqinə varılmadıqda və ya müalicə edilmədikdə həyati əhəmiyyətli sağlamlıq problemlərinə və hətta ölümə səbəb ola bilən mədə qanaxması 60 yaş və üstü insanlarda daha çox rast gəlinir. Simptomları insandan insana dəyişən və bir çox fərqli səbəblə baş verə bilən mədə qanaxması, açıq əməliyyata ehtiyac olmadan müalicə oluna bilən bir xəstəlikdir.
Mədə qanaxması nədir?
Üst mədə-bağırsaq sistemi olaraq təyin olunan bölgə; yemək borusu, mədə və onikibarmaq bağırsağı əhatə edir. Xalq arasında mədə qanaxması adlandırılan pozğunluq, ağızdan başlayaraq anusa qədər davam edən həzm sistemindəki bütün qanaxmalarda istifadə olunur. Lakin mədə qanaxması mədə-bağırsaq traktının yuxarı hissəsində yerləşən və həzm sisteminin mühüm orqanı olan mədədə qanaxma üçün istifadə olunur. Yuxarı mədə-bağırsaq sisteminin bir parçası olan və həzmdə mühüm rol oynayan mədədə bir çox fərqli vəziyyətə görə qanaxma baş verə bilər.
Kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinən mədə qanaxması ciddi qəbul edilməsi lazım olan əhəmiyyətli bir xəstəlikdir. Mədə qanaxmasının səbəblərindən olan xoralar, şişlər, qeyri-sağlam qidalanma, siqaret və spirtli içki istifadəsi də qanaxma riskini stimullaşdıran amillər arasındadır. Mədə qanaxmasının səbəbləri çox genişdir. Lakin mədə qanaxmasının səbəbi nədir və mədə qanaxması necə baş verir suallarına cavab verməzdən əvvəl mədə qanaxmasının əlamətlərinin nə olduğunu yaxşı başa düşmək lazımdır.
Mədə qanaxmasının əlamətləri hansılardır?
Üst mədə-bağırsaq sistemi orqanlarından biri olan mədədə qanaxma bir çox müxtəlif faktorlara görə baş verə bilər. Ani və şiddətli qanaxma, eləcə də yüngül, az miqdarda və davamlı olmayan qanaxma da görülə bilər. Adətən mədənin daxili divarının iltihabından qaynaqlanan qanaxma əlamətləri yorğunluq, halsızlıq, qarın ağrısı, mədə yanması, başgicəllənmə və qan azlığı kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Hematemez olaraq təyin olunan qırmızı və ya tünd qan qusma, defekasiya zamanı qan görmə, qara nəcisin olması mədə qanaxmasını göstərən əlamətlər arasındadır. Mədə qanamasının digər əlamətləri aşağıdakı kimi sadalanır:
- Üst qarındakı narahatlıq və ya şiddətli ağrı, yuxarı qarın olaraq da bilinir
- Bulantı və qusma
- Ayağa dura bilməmək və huşunu itirmək
- Nəfəs darlığı
- Aşağı qan təzyiqi və gözlərin qaralması
- Həddindən artıq tərləmə və ürək döyüntüsü
- İştahsızlıq
- Mədədə həddindən artıq toxluq hissi
- Həzmsizlik və şişkinlik
- Sidik miqdarının azalması
- Qəhvə zəmisinə bənzəyən qusma
- Anusdan parlaq və ya tünd qırmızı qanaxma
- Nəcisin qara və qatran kimi olması
- Davamlı ishal
Mədə qanaxmasına nə səbəb olur?
Mədə qanaxmasının əsas səbəbləri mədə və qida borusunun qovşağında yaranan yaralardır. Qaraciyər xəstəlikləri səbəbiylə inkişaf edə bilən və yemək borusunun aşağı hissəsində əmələ gələn varikoza bənzər strukturlar mədə qanaxmasının səbəblərindəndir. Üst mədə-bağırsaq traktının şişləri də qanaxmaya səbəb ola bilər. Orqanizmdə Helicobacter pylori-yə bənzər bakteriyaların olması, həddindən artıq ədviyyatlı qidaların qəbulu, daimi qusma, diaqnoz qoyulmamış və ya müalicə olunmamış xora, qastrit, ezofagit, Mallory-Weiss sindromu, kəllə-beyin travması, şüursuz və həddindən artıq ağrıkəsicilərin istifadəsi, qan durulaşdırıcıların istifadəsi, iltihabi dərmanlar, həddindən artıq siqaret və spirtli içki istifadəsi, stress, hepatit B və qaraciyər sirozu mədə qanaxmasına səbəb olan amillərdəndir.
Yaşlı əhalidə tez-tez rast gəlinən ürək xəstəliklərinə görə ağrıkəsici və qan durulaşdırıcı dərmanların həddindən artıq istifadəsi mədə qanaxmasına səbəb olan əsas amillərdir. Mədə qanamasının səbəbləri arasında əhəmiyyətli bir yerə sahib olan xora, müalicəsi vacib bir xəstəlikdir.
Mədə qanaxması necə baş verir?
Mədə qanaxmalarına daha çox xarici faktorlar, qida borusu ilə mədənin qovşağında və ya mədənin daxili divarında yaranan yaralar səbəb olur. Məsələn, bir şiş və ya xora səbəbiylə mədə mukozasında iltihab mədədə sızma şəklində qanaxmaya səbəb olur. Bəzi hallarda istifadə edilən qan durulaşdırıcı dərmanların təsirindən mədə divarında kiçik bir yara qanamağa başlayır.
Əgər laxtalanma əldə edilə bilmirsə, qanaxmanın dayandırıla bilməməsi səbəbindən mədə qanaxması baş verir. Ağrı kəsicilərinin həddindən artıq istifadəsi də dərmanın tərkibində olan bəzi aktiv maddələr səbəbindən mədə divarında yara əmələ gəlməsinə və buna görə qanaxmaya səbəb ola bilər. Mədə qanaxmalarının necə diaqnoz qoyulacağı ilə bağlı tez-tez verilən sual, mütəxəssis həkim müayinəsi və əlavə testlər nəticəsində cavablandırılır.
Mədə qanaxması necə müalicə olunur?
Qanaxma fokusunu təyin etdikdən sonra mədə qanaxmasını idarə etmək və müalicə etmək üçün bir çox müxtəlif üsullar mövcuddur. Həkim mədə qanaxmasına səbəb olan faktoru və qanaxma sahəsini təyin etdikdən sonra xəstəyə hansı müalicə metodunun tətbiq edilməsi barədə ətraflı məlumat verir. Qanayan nahiyənin hemokliplə bağlanması mədə qanaxmalarının müalicəsində tez-tez tətbiq olunan üsullardan biridir.
Endoskopik üsulla mədə mukozasına yapışdırılan kliplər yara bağlandıqdan sonra təxminən bir həftə ərzində öz-özünə tökülür. Beləliklə, qanaxma sahəsi tez və effektiv şəkildə sağalır. Qanaxmanın səbəbi varikoz damarları və ya mədə xorasıdırsa, vazopressin, somatostatin və ya proton pompası inhibitorları kimi dərmanlar istifadə edilə bilər. Tibbi və ya endoskopik müalicə nəticə verməzsə, mədə qanaxması cərrahi müdaxilə ilə müalicə edilə bilər. Sağlam həyat üçün müayinələrdən keçməyi unutmayın.
