Dünyanın bəzi yerlərində mədə xərçəngi daha çox rast gəlinir. Yaponiya, Malayziya, Çili, İslandiya kimi. Kişilərdə qadınlara nisbətən iki dəfə çox rast gəlinir. Ən çox rast gəlinən yaşlar 50-60-dır. Bundan əlavə, sosial-iqtisadi səviyyəsi aşağı olan cəmiyyətlərdə daha çox müşahidə olunur. Dünyada xərçəngdən ölüm hallarına görə birinci yerdədir. Diyetinizə duzlu və hisə verilmiş qidaların daxil edilməsi mədə xərçəngi riskini artırır.
Mədə xərçənginin əlamətləri hansılardır?
Ən çox görülən simptom mədə nahiyəsində narahatlıq hissidir.
Ümumi simptomlar daxildir;
- Kilo itkisi və qarın ağrısı,
- Anoreksiya,
- Zəiflik,
- Ürəkbulanma,
- Qusma,
- Mədədə şişkinlik hissi,
- Qaraciyər genişlənməsi,
- Qarında maye yığılması və ya sarılıq kimi əlamətlərlə müraciət edən xəstələr var.
Mədə xərçəngində həzmsizlik, şişkinlik və iştahsızlıq kimi ümumi şikayətlər də görülə bilər. Mədəyə girişi təsir edən xərçənglərdə udma çətinliyi, mədə çıxışını təsir edən xərçənglərdə isə qusma meydana gələ bilər. Heç bir spesifik əlamət olmadan gizli şəkildə irəlilədiyi zaman irəli mərhələlərə çatmaması üçün hər hansı həzm problemi zamanı endoskopiya edilməli və mədə vizual olaraq yoxlanılmalıdır.
Mədə xərçənginin diaqnozu və mərhələləri hansılardır?
Diaqnostik üsul yuxarı mədə-bağırsaq traktının endoskopiyasıdır. Bu üsulla mədənin daxili səthi tamamilə izlənilir və şübhəli bölgələrdən biopsiya alınaraq diaqnoz qoyulur.
Diaqnoz təsdiqləndikdən sonra xəstəliyin dərəcəsi kompüter tomoqrafiyası, maqnit rezonans və qarın boşluğunun ultrasəs müayinəsi ilə müəyyən edilir.
Diaqnozun digər üsulu laparoskopiyadır (ümumi anesteziya altında işıqlı kamera ilə qarın boşluğuna baxmaq).
Mərhələ 0: Xərçəng yalnız mədənin daxili təbəqəsində olur.
Mərhələ I: Aşağıdakılardan hər hansı biri baş verərsə:
Şiş yalnız submukozal təbəqəyə yayılmışdır. Xərçəng hüceyrələri 6-ya qədər limfa düyünlərində tapıla bilər.
Şiş əzələ qatına və ya subserozaya yayılmışdır. Xərçəng hüceyrələri limfa düyünlərinə və ya digər orqanlara yayılmamışdır.
Mərhələ II: Aşağıdakılardan hər hansı biri baş verərsə:
Şiş yalnız submukozada olur. Xərçəng hüceyrələri 7-15 limfa düyünlərinə yayılmışdır.
Şiş əzələ qatına və ya subserozaya yayılmışdır. Xərçəng hüceyrələri 1-6 limfa düyünlərinə yayılmışdır.
Şiş mədənin xarici təbəqəsinə nüfuz edib. Xərçəng hüceyrələri limfa düyünlərinə və ya digər orqanlara yayılmamışdır.
Mərhələ III: Aşağıdakılardan hər hansı biri baş verərsə:
Şiş əzələ qatına və ya subserozaya yayılmışdır. Xərçəng hüceyrələri 7-15 limfa düyünlərində olur.
Şiş mədənin xarici təbəqəsinə nüfuz edib. Xərçəng hüceyrələri 1-15 limfa düyünlərinə yayılmışdır.
Şiş qaraciyər və ya dalaq kimi yaxınlıqdakı orqanlara yayılmışdır. Limfa düyünləri və ya uzaq orqan metastazları yoxdur.
Mərhələ IV: Aşağıdakılardan hər hansı biri baş verərsə:
Xərçəng hüceyrələri 15-dən çox limfa düyünlərinə yayılmışdır.
Şiş ətrafdakı orqanlara və ən azı 1 limfa düyününə yayılıb.
Xərçəng hüceyrələri uzaq orqanlara yayılıb.
Mədə xərçəngi necə müalicə olunur?
Mədə xərçəngi multidisiplinar bir qrup tərəfindən müalicə olunur. Bu komandaya tibbi onkoloqlar, qastroenteroloqlar, cərrahlar və radiasiya onkoloqları daxildir. Müalicə şişin ölçüsü və yeri, xəstəliyin mərhələsi və ümumi sağlamlıq vəziyyətinə uyğun olaraq planlaşdırılır. Mədə xərçənginin müalicəsi cərrahiyyə, kimyaterapiya və ya radioterapiyadan ibarətdir.
İrəli mərhələlərdə cərrahi müdaxiləyə əlavə olaraq kimyaterapiya və radiasiya terapiyası da tətbiq oluna bilər. Əgər xəstəlik uzaq orqanlara yayılıbsa, əməliyyatdan qaçırıq. Qısaca desək, mədə xərçənginin cərrahi müalicəsinin mümkün olması yaxşı xüsusiyyətdir. Digər müalicə üsulları xəstəliyi tamamilə aradan qaldırmaq deyil, xəstənin mümkün qədər uzun və rahat yaşamasına kömək etmək məqsədi daşıyır.
Gastrointestinal Stromal Şişlər: Bu şişlər çox xüsusi şişlərdir və tez-tez rast gəlinmir. Onları mədə-bağırsaq traktının hər yerində görmək olar, lakin onların tipik yeri mədədir. Onlar adətən mədədə qanaxma və bağırsaq tıxanıqlığı və ya nazik bağırsaqda qanaxma ilə diqqət çəkirlər. Qanama şiddətli ola bilər və ya xroniki qan itkisi və anemiya kimi baş verə bilər. Onların əsas müalicəsi şişin cərrahi yolla çıxarılmasıdır. Onkoloji müalicə də yüksək riskli şişlər üçün əməliyyatdan əvvəl və/yaxud əməliyyatdan sonra tətbiq oluna bilər.
Mədə xərçəngi üçün risk faktorları hansılardır?
- Yaş: Əksər hallarda 72 və ya daha yuxarı yaşda olur.
- İrq: Asiya və Afrika icmalarında yayğındır.
- Cins: Kişilərdə daha çox rast gəlinir.
- Pəhriz: Hisə verilmiş, duzlu, turşu və ya həddindən artıq duzlu qidalar yeyən insanların mədə xərçəngi riski daha yüksəkdir.
- Helikobacter pilori (HP) infeksiyası: HP əsasən mədədə yaşayan və xoralara səbəb olan bir bakteriya növüdür. HP infeksiyasına qarşı anticisimlərin olması ilə mədə xərçəngi riskinin 6 dəfə artdığı müəyyən edilmişdir.
- Siqaret çəkmək: Siqaret çəkənlərdə risk daha yüksəkdir.
- Əvvəlki mədə əməliyyatı
- Xroniki atrofik qastritin olması (mədə səthinin uzun müddətli iltihabı)
Zərərli anemiya (mədəyə təsir edən və B12 vitamininin malabsorbsiyasına səbəb olan qan xəstəliyi) və ailədə poliplərin olması riski artırır.
