Bir çox insan həyatının müəyyən bir dövründə mədə ağrısından şikayətlənir. Bu, adətən həzmsizlik, qaz və ya yüngül qida zəhərlənməsi kimi sadə səbəblərdən qaynaqlanır.
Lakin bəzən mədədə başlayan ağrı sadəcə qarın boşluğunda qalmır, kürəyə doğru yayılır. Bu vəziyyət bir çoxları üçün çaşqınlıq yaradır və sual doğurur: Mədə ağrısı kürəyə vururmu?
Cavab qısaca “bəli”-dir. Mədə ağrısının kürəyə yayılması, tibbi dildə “irradiasiya edən ağrı” və ya “ötürülən ağrı” adlanır. Bu, orqanların sinir yollarının bir-biri ilə əlaqəli olması səbəbindən baş verir.
Daxili orqanlarda yaranan ağrı siqnalları onurğa beynindəki eyni sinir yolları ilə beyinə ötürülür və beyin bu siqnalı bədənin başqa bir hissəsindən, məsələn, kürəkdən gəlirmiş kimi qəbul edə bilər.
Kürəyə vuran mədə ağrısı heç vaxt gözardı edilməməlidir, çünki bu, bəzən sadə bir problemdən daha ciddi bir tibbi vəziyyətin xəbərçisi ola bilər.
Bu yazıda mədə ağrısının kürəyə vurmasının potensial səbəblərini, müşayiət edən simptomları, diaqnoz və müalicə üsullarını ətraflı şəkildə araşdıracağıq.
Kürəyə vuran mədə ağrısının səbəbləri və risk faktorları
Mədədən kürəyə yayılan ağrının arxasında bir neçə mühüm tibbi səbəb dayana bilər.
Ən çox rast gəlinən səbəblər bunlardır:
1. Kəskin Pankreatit
Pankreatit, mədəaltı vəzin iltihabıdır. Mədənin arxasında yerləşən bu orqan həzm fermentləri və insulin kimi vacib hormonlar istehsal edir.
Mədəaltı vəz iltihablaşdıqda, qarnın yuxarı hissəsində kəmər kimi sarıyan, kəskin və şiddətli bir ağrı yaranır. Bu ağrı birbaşa kürəyə vurur və adətən uzananda daha da pisləşir, qabağa əyiləndə isə bir qədər yüngülləşir.
- Risk Faktorları: Öd daşları, həddindən artıq spirtli içki qəbulu, yüksək trigliseridlər, bəzi dərmanlar və genetik faktorlar.
2. Öd Daşları və öd Kisəsi İltihabı (Xolesistit)
Öd kisəsi, qaraciyərin altında yerləşən və yağların həzmi üçün lazım olan öd mayesini saxlayan kiçik bir orqandır. Öd kisəsində daşlar əmələ gəldikdə və ya kisə iltihablaşdıqda, qarnın sağ yuxarı hissəsində kəskin ağrı başlayır.
Bu ağrı tez-tez sağ çiyinə və kürəklərarası bölgəyə yayılır. Ağrı adətən yağlı yeməklərdən sonra başlayır.
- Risk Faktorları: Artıq çəki, 40 yaşdan yuxarı olmaq, qadın cinsi, ailədə öd daşı hekayəsi və sürətli çəki itkisi.
3. Mədə və onikibarmaq bağırsaq xorası (Peptik Xora)
Mədənin və ya onikibarmaq bağırsağın daxili səthində yaranan açıq yaralara peptik xora deyilir. Xoranın əsas əlaməti mədədə yanma və gəmirici bir ağrıdır.
Əgər xora mədənin arxa divarında yerləşərsə və ya dərinləşərək deşilərsə (perforasiya), ağrı birbaşa kürəyə vura bilər. Bu, təcili tibbi müdaxilə tələb edən ciddi bir vəziyyətdir.
- Risk Faktorları: Helikobakter infeksiyası, aspirin və digər qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanların (QSİƏD) uzun müddətli istifadəsi, siqaret çəkmək və stress.
4. Qastroezofageal Reflüks Xəstəliyi (QERX)
QERX, mədə turşusunun müntəzəm olaraq qida borusuna geri axması nəticəsində yaranır. Əsas simptomu sinədə yanma hissidir (qıcqırma). Lakin bəzi ağır hallarda bu yanma hissi kürəyə, xüsusilə də kürək sümüklərinin arasına yayıla bilər.
- Risk Faktorları: Piylənmə, yırtıq (hiatal hernia), siqaret çəkmək, bəzi qidalar (yağlı, ədviyyatlı, turş) və hamiləlik.
5. Aorta Anevrizması
Bu, digərlərinə nisbətən daha nadir, lakin həyati təhlükəsi olan bir səbəbdir. Aorta bədənin ən böyük arteriyasıdır və qarın boşluğundan keçir. Bu damarın divarı zəifləyib genişləndikdə (anevrizma) və ya cırıldıqda (disseksiya), qarında və kürəkdə ani, kəskin və cırıcı bir ağrı yaranır. Bu, təcili yardım tələb edən bir vəziyyətdir.
Əsas əlamətlər və simptomlar
Kürəyə vuran mədə ağrısı ilə yanaşı, əsas səbəbə işarə edən digər simptomlara da diqqət yetirmək vacibdir:
- Pankreatit: Ürəkbulanma, qusma, yüksək hərarət, nəbzin sürətlənməsi, qarnın toxunulmaz dərəcədə həssas olması.
- Öd Daşları: Yağlı yeməkdən sonra kəskinləşən ağrı, sarılıq (dəri və gözlərin saralması), tünd rəngli sidik, ürəkbulanma.
- Mədə Xorası: Yeməkdən sonra yaxşılaşan və ya pisləşən yanma hissi, qarında köp, gəyirmə, qara və qətranabənzər nəcis (qanaxma əlaməti).
- QERX: Qıcqırma, turş gəyirmə, udqunma çətinliyi, xroniki öskürək.
Nə vaxt təcili tibbi yardıma müraciət etməli?
- Ani, dözülməz və şiddətli qarın və kürək ağrısı.
- Qan qusmaq və ya nəcisdə qan olması.
- Yüksək hərarət və titrəmə.
- Nəfəs almaqda çətinlik.
- Başgicəllənmə və ya huşun itirilməsi.
Diaqnoz necə qoyulur?
Dəqiq diaqnoz qoymaq üçün həkiminiz bir neçə addım ata bilər:
- Anamnez və Fiziki Müayinə: Həkiminiz simptomlarınızın nə vaxt başladığını, ağrının xarakterini, onu nəyin şiddətləndirib və ya yüngülləşdirdiyini soruşacaq. Qarın boşluğunu müayinə edərək həssas bölgələri təyin edəcək.
- Qan Analizləri: İnfeksiya əlamətlərini, mədəaltı vəz fermentlərinin (amilaza, lipaza) səviyyəsini və qaraciyər funksiyalarını yoxlamaq üçün qan testləri təyin edilə bilər.
- Görüntüləmə Testləri:
- Ultrasəs (USM): Öd daşlarını və öd kisəsi problemlərini aşkar etmək üçün effektivdir.
- Kompüter Tomoqrafiyası (KT): Mədəaltı vəzi, aorta və digər daxili orqanları daha ətraflı görüntüləmək üçün istifadə olunur.
- Endoskopiya (Qastroskopiya): Ağızdan nazik, kameralı bir boru daxil edilərək qida borusu, mədə və onikibarmaq bağırsağın daxili səthi müayinə edilir. Bu üsul xora və QERX diaqnozu üçün “qızıl standart” hesab olunur.
Müalicə prosesi necə olur?
Müalicə tamamilə diaqnozdan asılıdır. Hər bir vəziyyət üçün fərqli yanaşmalar tətbiq olunur.
Dərman müalicəsi
- Mədə Xorası və QERX üçün: Mədə turşusunu azaldan dərmanlar (proton pompa inhibitorları – PPI), turşunu neytrallaşdıran antasidlər və H. pylori infeksiyasını aradan qaldırmaq üçün antibiotiklər təyin edilir.
- Pankreatit üçün: Ağrıkəsicilər, venadaxili mayelər və iltihabı azaltmaq üçün dərmanlar istifadə olunur. Bəzən xəstəxana şəraitində müalicə tələb olunur.
- Öd Daşları üçün: Ağrıları idarə etmək üçün spazmolitiklər və ağrıkəsicilər təyin edilə bilər.
Həyat tərzi dəyişiklikləri və pəhriz
- QERX və Xora: Ədviyyatlı, yağlı, turş qidalardan, qəhvə və spirtli içkilərdən uzaq durmaq tövsiyə olunur. Kiçik və tez-tez yemək, yatmazdan ən az 3 saat əvvəl yeməyi dayandırmaq faydalıdır.
- Öd Daşları: Yağlı qidaları məhdudlaşdıran bir pəhriz ağrı tutmalarının qarşısını almağa kömək edə bilər.
- Pankreatit: Spirtli içkilərdən tamamilə imtina etmək və az yağlı pəhrizə riayət etmək vacibdir.
Tibbi prosedurlar və cərrahiyyə
- Öd Daşları: Simptomatik öd daşlarının ən effektiv müalicəsi öd kisəsinin cərrahi yolla çıxarılmasıdır (laparoskopik xolesistektomiya).
- Perforasiyalı Mədə Xorası: Təcili cərrahi müdaxilə tələb edir.
- Pankreatit: Bəzi hallarda öd yollarını tıxayan daşları çıxarmaq üçün endoskopik prosedur (ERCP) tətbiq oluna bilər.
Ağırlaşmalar və profilaktika
Kürəyə vuran mədə ağrısına səbəb olan vəziyyətlər müalicə olunmazsa, ciddi ağırlaşmalara yol aça bilər:
- Pankreatit: Nekroz (vəzin toxumasının ölməsi), infeksiya, psevdokist əmələ gəlməsi.
- Mədə Xorası: Daxili qanaxma, perforasiya (deşilmə) və peritonit (qarın boşluğunun iltihabı).
- Öd Daşları: Öd yollarının tıxanması, kəskin xolesistit, pankreatit və sarılıq.
Profilaktika (Qarşısının Alınması):
- Sağlam və balanslı qidalanın.
- Spirtli içki qəbulunu məhdudlaşdırın və ya tamamilə dayandırın.
- Siqaret çəkməyin.
- Sağlam çəkinizi qoruyun.
- Stressi idarə etməyi öyrənin.
- Həkim məsləhəti olmadan uzun müddət ağrıkəsici (QSİƏD) istifadə etməyin.
Tez-Tez verilən suallar (FAQ)
1. Kürəyə vuran mədə ağrısı həmişə təhlükəlidirmi?
Həmişə təhlükəli olmasa da, bu simptom ciddi bir tibbi vəziyyətin əlaməti ola bilər. Ona görə də heç vaxt laqeyd yanaşılmamalı və mütləq həkim tərəfindən dəyərləndirilməlidir.
2. Stress mədə ağrısının kürəyə vurmasına səbəb ola bilərmi?
Stress birbaşa olaraq ağrının kürəyə vurmasına səbəb olmur. Lakin stress mədə xorası və QERX kimi mövcud vəziyyətlərin simptomlarını şiddətləndirə bilər. Bu vəziyyətlər isə öz növbəsində kürəyə vuran ağrıya səbəb ola bilər.
3. Mədə ağrısı ilə onurğa sütunundan qaynaqlanan kürək ağrısını necə ayırmaq olar?
Adətən onurğa sütunu problemi ilə bağlı kürək ağrısı hərəkət etdikdə, əyildikdə və ya müəyyən bir pozisiyada artır. Mədədən qaynaqlanan ağrı isə daha çox yeməklə əlaqəli olur (yeməkdən əvvəl və ya sonra), ürəkbulanma, qusma və həzm pozğunluğu kimi əlamətlərlə müşayiət olunur. Dəqiq fərqi yalnız həkim müəyyən edə bilər.
4. Kürəyə vuran mədə ağrısını pisləşdirən hansı qidalar var?
Bu, əsas səbəbdən asılıdır. Ümumiyyətlə, yağlı, qızardılmış, ədviyyatlı və turş qidalar, həmçinin alkoqol, qəhvə və şokolad öd kisəsi, pankreatit və QERX simptomlarını pisləşdirə bilər.
5. Kürəyə vuran mədə ağrısı üçün hansı həkimə müraciət etməliyəm?
İlk olaraq terapevtə və ya ailə həkiminə müraciət edə bilərsiniz. İlkin müayinədən sonra həkiminiz sizi daha dəqiq diaqnoz və müalicə üçün qastroenteroloqa yönləndirəcək.
Nəticə
Nəticə olaraq, “mədə ağrısı kürəyə vururmu?” sualının cavabı aydındır: bəli, vura bilər və bu, diqqətə alınması gərəkən vacib bir siqnaldır. Bu simptom pankreatit, öd daşı, mədə xorası kimi müxtəlif, bəzən isə çox ciddi tibbi problemlərin göstəricisi ola bilər. Ağrının səbəbini bilmədən özbaşına müalicəyə başlamaq təhlükəlidir.
Əgər sizdə mədə ağrısı ilə yanaşı kürəyinizə yayılan ağrı, ürəkbulanma, hərarət və ya digər narahatedici simptomlar varsa, diaqnozu təxirə salmayın. Sağlamlığınıza laqeyd yanaşmayın və vaxtında peşəkar tibbi yardım üçün həkimə müraciət edin.
Dəqiq diaqnoz və düzgün müalicə ilə əksər hallarda problemi tam aradan qaldırmaq və gələcək ağırlaşmaların qarşısını almaq mümkündür.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
