Qara rəngli nəcis tibbi adı ilə (Melena), mədə-bağırsaq sistemi xəstəliklərindən biridir. Qara rəngli, normal olmayan, pis qoxulu nəcisə melena deyilir.
Xalq arasında başqa sözlə qara rəngli nəcis kimi də tanınır. Qeyd edilən nəcisdəki qara rəng, yuxarı mədə-bağırsaq sistemində baş verən qanaxma nəticəsində mədə boşluğuna axan qandan qaynaqlanır.
Həzm sistemində aşkar edilən bu qan, mədə turşusunda və bağırsaq fermentlərinin köməyi ilə həzm olunması nəticəsində qara, qatran kimi yapışqan bir maddəyə çevrilir.
Qara rəngli nəcis (melena) əlamətləri
Klassik melena əlamətləri qatran kimi toxumaya malik, yapışqan qıvamlı, qara rəngli nəcisdir.
Qeyd edilən bu əlamətlərlə müşahidə olunan qara rəngli nəcisin, yuxarı mədə-bağırsaq qanaxmasının şiddətinə görə dəyişkənlik göstərdiyi bilinir.
Şəxsdə qan itkisinin şiddətinə və keçən vaxta görə qarın ağrısı, qarın şişkinliyi, ishal, iştahsızlıq, pis qoxulu nəcis, rektal nahiyədə ağrı, qrip kimi simptomlar, yorğunluq, dəri rəngində solğunluq, nəfəs darlığı, baş gicəllənməsi, zehin bulanıqlığı və taxikardiya kimi bəzi simptomlar müşahidə edilə bilər.
Qara rəngli nəcisə səbəb olan xəstəliklər
Xəstəlikdən dolayı meydana gələn qara nəcisin düzgün teşxis və müalicənin təmin edilməsi adına qanaxmanın hansı bölgədən qaynaqlandığı təsbit edilməlidir.
Melenaya səbəb olan birdən çox xəstəlik növü olduğu deyilə bilər. Bu xəstəliklər aşağıda sıralanmışdır:
- Yemək borusu (ezofagus) varisləri
- Qastrit
- Ezofajit
- Mədə xorası
- Təzyiq qanaxmaları
- Müxtəlif dərmanlar
- Mədə-bağırsaq sistemi xərçəngləri
- Yenidoğanlarda ana qanının udulması
Qara rəngli nəcis (melena) müalicəsi
Melena təcili bir vəziyyətdir və mütləq həkim nəzarətində müalicənin təmin edilməsi lazımdır. Ən qısa müddətdə bir səhiyyə müəssisəsinə müraciət edilməlidir.
Həkim xəstənin tibbi keçmişinə görə yuxarı həzm yolundakı bir mənbədən şübhələnirsə xəstəliyin səbəbini müəyyən etmək üçün yuxarı endoskopiya üsulunu tətbiq edə bilər.
Müalicənin bu nöqtədə ən vacib məqsədi nabız, qan təzyiqi və qan laxtalanma faktoru göstəricilərini optimal səviyyədə tutmaqdır.
Bunun üçün həkimin lazım gördüyü hallarda xəstənin göstəricilərini qəbul edilə bilən həddlərdə tutmaq məqsədi ilə plazma və maye itkisi olmaması adına serum dəstəyi verilir.
Hər hansı mümkün cərrahi əməliyyat öncəsi xəstənin mütləq yuxarı mədə-bağırsaq sistemi endoskopiyası aparılmalıdır. Endoskopiya zamanı yaranın qanaxmanı dayandırmaq məqsədi ilə istifadə olunan texnikalar isə bu şəkildə izah edilə bilər:
- Heater probe ya da lazerlə qanayan bölgənin yandırılması
- Bu bölgəyə qanaxmanı dayandırıcı həll (epinefrin) inyeksiya edilməsi
- Qanayan damara klip qoyulması
- Ezofagus varislərindən qaynaqlanıdığı bilinən melena vəziyyətində isə qanayan damar plastik bir bantla bağlana bilər.
Qanaxma ocağı çıxan kolonda isə bu dəfə yenə təsirli xəstəliyin vəziyyətinə görə kolonoskopik müalicə üsullarından ən uyğun olanı (qanaxma dayandırıcı həll inyeksiya edilməsi və ya qanaxma ocağının heater probe ilə yandırılması) tətbiq edilir.
Endoskopik əməliyyatlarla qanaxmanın dayandırıla bilmədiyi hallarda həkimin qərarı istiqamətində xəstə əməliyyata alınır.
Qara rəngli nəcis olduqda hansı həkimə müraciət edilməlidir?
Melena əlamətləri ilə qarşılaşan şəxslərin vaxt itirmədən mütləq səhiyyə müəssisələrinə müraciət etmələri və səhiyyə nəzarətindən keçmələri tövsiyə olunur.
Belə bir vəziyyətdə xəstələrin ən çox maraqlandığı mövzu hansı həkimə müraciət edilməsi lazım gəldiyidir. Melena şikayəti olan şəxslər qastroenteroloqiya mütəxəssislərinə müraciət etməlidirlər.
Qastroenteroloqiya mütəxəssişinə çatmaq mümkün olmadıqda ilkin teşxis üçün lazım olan bir sıra testlərin aparılması üçün daxili xəstəliklər poliklinikalarına da müraciət edilə bilər.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
